Specyficzny dla mężczyzn model zaburzeń odżywiania oraz jego zastosowanie w psychoedukacji: badania podłużne i eksperymentalne
psycholog i psychoterapeuta
Projekt, którym kieruje dr hab. Karolina Zarychta-Zajączkowska, prof. Uniwersytetu SWPS, ma na celu pogłębienie oraz promocję wiedzy na temat przyczyn i secyfiki męskich zaburzeń odżywiania.
Numer projektu: 2022/47/D/HS6/00309, konkurs SONATA
O projekcie
Zaburzenia odżywiania są coraz częściej występującymi zaburzeniami psychicznymi, które mogą prowadzić do poważnych i zagrażających życiu konsekwencji zdrowotnych. Wskaźniki hospitalizacji i śmiertelności z powodu zaburzeń odżywiania są szczególnie wysokie u mężczyzn, pomimo powszechnego uznawania zaburzeń odżywiania za „kobiecy problem”. Prowadzi to do trudności w poszukiwaniu profesjonalnej pomocy przez mężczyzn, ponieważ oni sami, ich najbliżsi, a także personel medyczny mogą przeoczyć objawy lub uznać je za przejaw innego, mniej „kobiecego” zaburzenia.
Sprzyjają temu również badania dotyczące zaburzeń odżywiania, które są prowadzone głównie lub wyłącznie z udziałem kobiet, przy wykorzystaniu narzędzi przeznaczonych do pomiaru objawów charakterystycznych dla nich, a nie dla mężczyzn, którzy w odróżnieniu od kobiet chcą być bardziej muskularni, nie szczuplejsi.
Większość materiałów psychoedukacyjnych skierowana jest do kobiet, a placówki zajmujące się leczeniem zaburzeń odżywiania stawiają często na wystrój (np. kolorystykę) stereotypowo uznawany za kobiecy. Dlatego też pomiar specyfiki objawów zaburzeń odżywiania wśród mężczyzn oraz stworzenie dopasowanych dla mężczyzn metod profilaktycznych czy leczniczych (np. psychoedukacyjnych) mogą mieć duże znaczenie dla ułatwienia mężczyznom prawidłowego rozpoznania swoich objawów oraz poszukiwania leczenia.
Mężczyźni byli dotychczas niemal zupełnie pomijani w badaniach dotyczących zaburzeń odżywiania, a same zaburzenia odżywiania uznawane są do tej pory za „kobiecą sprawę”. Narzędzia przesiewowe zawierają pytania typowe dla przebiegu zaburzeń u kobiet, zaniżając tym samym prawidłowe i szybkie rozpoznanie u mężczyzn. Materiały psychoedukacyjne, programy prewencyjne i terapeutyczne są skierowane niemal zawsze tylko do kobiet, co często podkreślane jest typowo kobiecymi elementami wystroju gabinetów w centrach leczenia czy szatą graficzną stron internetowych dotyczących zaburzeń odżywiania. W konsekwencji sami mężczyźni, ich bliscy, a nawet specjaliści mogą nie zauważyć pierwszych objawów, szukając ich wyjaśnienia w innych chorobach czy zaburzeniach. To z kolei często wiąże się z koniecznością hospitalizacji, gdyż przebieg późno rozpoznanego zaburzenia odżywiania jest gwałtowniejszy, objawy trudniejsze do leczenia i w większym stopniu zagrażające życiu.
Dlatego też potrzebne są działania, które zwrócą uwagę mężczyzn na zaburzeń odżywiania i umożliwią im szybkie zauważenie objawów i skierowanie się po pomoc. W projekcie planujemy nie tylko odnaleźć specyficzny dla mężczyzn model zaburzeń odżywiania, ale też wykorzystać go w psychoedukacji mężczyzn z podwyższonym ryzykiem występowania tych zaburzeń. Naszym celem jest też sprawdzenie czy przeprowadzenie psychoedukacji skierowanej do mężczyzn z uwzględnieniem specyficznych dla nich objawów zaburzeń odżywiania, ich mechanizmów wywołujących i podtrzymujących, będzie zwiększało intencję mężczyzn do poszukiwania pomocy. W ramach projektu powstanie również strona internetowa, na której mężczyźni będą mogli zapoznać się m.in. z informacjami dotyczącymi projektu, specyfiką zaburzeń odżywiania u mężczyzn, materiałami psychoedukacyjnymi. Zaburzenia odżywiania to również męska sprawa.
Metodologia
Projekt ma na celu stworzenie specyficznego dla mężczyzn modelu zaburzeń odżywiania (ze specyficznymi objawami, kolejnością występowania objawów oraz punktami startowymi). Cel badawczy będzie realizowany poprzez podłużne badanie (nr 1), które zakłada udział 500 mężczyzn z populacji ogólnej i dokonanie trzykrotnego pomiaru na przestrzeni 12 miesięcy.
Kolejnym celem projektu jest stworzenie krótkiej interwencji psychoedukacyjnej, która będzie oparta o model wytworzony w pierwszym badaniu oraz sprawdzenie jej skuteczności w zwiększaniu intencji mężczyzn do poszukiwania pomocy. Cel ten będzie realizowany w eksperymentalnym badaniu (nr 2) z trzema pomiarami na przestrzeni 3 miesięcy, w którym 200 mężczyzn o podwyższonym ryzyku zaburzeń odżywiania będzie uczestniczyć w standardowej psychoedukacji dotyczącej zaburzeń odżywiania lub w psychoedukacji dotyczącej męskiej specyfiki zaburzeń odżywiania.
Projekt będzie się również wiązał z utworzeniem strony internetowej na temat zaburzeń odżywiania mężczyzn oraz ich zdrowia psychicznego.
Użyteczność wyników
Proponowany projekt dostarczy nie tylko nowej wiedzy na temat specyficznych dla mężczyzn czynników ryzyka zaburzeń odżywiania, lecz także narzędzi ułatwiających mężczyznom poprawne rozpoznanie swoich objawów oraz podjęcie decyzji o poszukiwaniu pomocy.