Solidarność Polaków w obliczu pandemii

Narracja o naszej tożsamości narodowej podkreśla wyjątkowość Polski, ale także to, że nasz naród jest niewystarczająco doceniany przez innych. Takie przekonanie badacze z PrejudiceLab pod kierownictwem prof. Agnieszki Golec de Zavala nazwali narcyzmem narodowym. Wiąże się ono z podejrzliwością wobec innych grup, także mniejszości wewnątrz społeczności narodowej, oraz tendencją do przypisywania innym wrogich intencji wobec grupy własnej. Narcyzm grupowy jest sposobem kompensowania niskiego poczucia własnej wartości i skłonności do doświadczania przede wszystkim negatywnych emocji. Wiąże się z uprzedzeniami, rasizmem, homofobią, wrogością i agresją międzygrupową, a także skłonnością do myślenia spiskowego oraz interpretowania neutralnych zachowań jako obraźliwe dla własnej społeczności. Narcystyczne wyolbrzymianie znaczenia społeczności, do której przynależymy ma zwiększyć poczucie własnej wartości. Wymaga ono jednak ciągłego monitorowania, czy nasza grupa jest dostatecznie doceniana i podziwiana przez innych, a przy najmniejszym podejrzeniu, że tak nie jest, nasila się wrogość do nich. Jak pokazują badania, polski narcyzm grupowy wiąże się z mniejszą solidarnością wobec współobywateli w obliczu pandemii koronawirusa w Polsce. Z kolei nienarcystyczna duma narodowa, przekonanie, że bycie Polką czy Polakiem jest powodem do radości i dumy, wiąże się z większą solidarnością wobec osób, które dotknęła pandemia koronawirusa.

Istnieją dwa różne pozytywne przekonania na temat własnej tożsamości narodowej – duma z bycia Polakiem vs narcyzm narodowy – wyznaczają przeciwne postawy wobec innych podczas pandemii COVID-19 – wyjaśnia prof. Golec de Zavala.

Badania wykazują, że chociaż oba przekonania mają ze sobą wiele wspólnego (pozytywne myślenie o własnej grupie), mają one jednak odmienne konsekwencje dla relacji z innymi. Analiza solidarności wobec pandemii to jedno z pierwszych badań dotyczących konsekwencji narcyzmu grupowego dla relacji wewnętrznych. Przeprowadzone w trakcie pierwszej fali pandemii pokazują, że taki narcyzm przewiduje mniejszą solidarność z członkami własnej grupy w potrzebie. Innymi słowy ci, których charakteryzuje narcyzm grupowy – choć uważają swój kraj za wyjątkowy – to jednak nie są skłonni to niesienia pomocy swoim rodakom w potrzebie. Z kolei nienarcystyczna duma z bycia Polakiem pozwala przewidywać solidarność z innymi Polakami podczas pandemii: chęć niesienia pomocy, odpowiedzialność za własne działania, aby nie narażać innych czy poczucie wspólnoty z innymi Polakami w obliczu pandemii.

Psychologowie przeprowadzili badanie wzdłużne (obejmujące 6 fal pomiaru). Zbadano te same osoby sześciokrotnie podczas pandemii, a w czasie ostatnich 3 fal zmierzono solidarność z innymi w trakcie zagrożenia epidemicznego. Taki schemat badania pozwala pokazać, że to narcyzm i satysfakcja grupowa wyznaczają postawy solidarnościowe. Efekty te były najsilniejsze w okresie końca marca, kiedy pandemia nasiliła się najbardziej w Polsce.

Badanie przeprowadzono od 28 lutego do 18 maja 2020 roku. Zespół psychologów zbadał ponad 1000 dorosłych Polaków w przedziale wiekowym 18–80 lat, którzy udzielali odpowiedzi średnio co dwa tygodnie. Badanie zostało sfinansowane z grantu NCN Maestro 9.

Szczegółowe informacje zostały opublikowane w Social Psychological and Personality Science: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1948550620963655

Autorzy projektu: prof. Agnieszka Golec de Zavala, Goldsmiths, University of London, Uniwersytet SWPS w Poznaniu, prof. Christopher Federico, University of Minnesota, Twin Cities, dr Tomasz Baran, Uniwersytet Warszawski. Projekt finansowany jest ze środków NCN przyznanych prof. Agnieszce Golec de Zavala w ramach projektu Maestro 2017/26/A/HS6/00647.