Dni z psychokryminalistyką

W Polsce co roku dokonywanych jest ponad 700 000 przestępstw kryminalnych. Za każdym z nich stoi człowiek z motywami zbrodni i skomplikowaną ludzką naturą. Studia na kierunku psychokryminalistyka na Wydziale w Katowicach pozwalają poznać specyfikę psychologicznego funkcjonowania i społecznej sytuacji osób, które weszły w konflikt z prawem. Ich program jest tak skonstruowany, aby studenci zdobyli praktyczne umiejętności w zakresie rekonstrukcji zdarzeń, odkrywania drogi od śladu do sprawcy, śledzenia linii życia przestępców, a także poznawanie zasad działania oraz psychologicznych kosztów związanych z pracą służb interwencyjnych i penitencjarnych. 

Uczestnicy Dni z psychokryminalistyką będą mieli okazję wziąć udział w zajęciach, które pokażą praktyczny wymiar studiowania psychokryminalistyki, a podczas Uniwersytet SWPS Tour poznają uczelnię od środka. Nasi studenci pokażą sale, QualLab i sprzęt, które są stałymi elementami uczelnianej infrastruktury, a także miejsca, w których nasi studenci chętnie spędzają czas.

Podczas szkolenia porozmawiamy o tym czym jest mowa nienawiści w Internecie, gdzie ma swój początek i z czego wynika. Zastanowimy się kto i z jakiego powodu może stać się ofiarą „hejtera”. Ponadto, uczestnicy szkolenia, pracując na opracowanym studium przypadku, będą mieli możliwość stworzyć plan pomocy dla ofiar „internetowego hejtu”.

mgr Kamil Zieliński – psycholog, absolwent Uniwersytetu SWPS, certyfikowany trener i terapeuta EEG-Biofeedback. Aktualnie w trakcie szkolenia socjoterapeutycznego, rekomendacji trenerskich II stopnia PTP i podyplomowych studiów pedagogicznych. Współpracuje z Uniwersytetem SWPS prowadząc zajęcia psychologiczne dla uczniów szkół średnich. W Centrum Integralnego Wspierania Rozwoju współprowadzi zajęcia psychorozwojowe dla dzieci. W prywatnym gabinecie udziela pomocy psychologicznej i prowadzi terapię EEG-Biofeedback. Jego główne zainteresowania zawodowe to psychologia rozwojowa, wychowawcza, zaburzenia spektrum autyzmu oraz styk psychologii z polityką społeczną.

Programy przeciwdziałania przemocy w szkole najczęściej skupiają się na relacjach między uczniami w klasie. Tymczasem w profilaktyce agresji szkolnej równie ważne są relacje nauczyciel-uczeń. Podczas warsztatów nauczyciele dowiedzą się w jaki sposób skutecznie komunikować się z dziećmi i młodzieżą. Poznają język szakala i język żyrafy oraz techniki asertywnego zachowania się. Przećwiczą prowadzenie trudnych rozmów tak, by nie wywoływać i nie zaostrzać konfliktów. Wszystko po to, by stanowić dla uczniów godnych zaufania partnerów relacji, a w efekcie-zmniejszać skalę agresji szkolnej.

mgr Żaneta Rachwaniec-Szczecińska - psycholog, socjolog. Absolwentka licznych szkoleń i kursów (m.in. studiów podyplomowych z zakresu psychologii sportu, Szkoły Trenerów warsztatu umiejętności psychospołecznych oraz Akademii Liderek i Animatorek Społecznych). Aktywnie współpracuje z organizacjami pozarządowymi. Pracowała z młodzieżą i nauczycielami jako psycholog szkolny oraz prowadząc warsztaty i kursy (m.in. z efektywnych metod uczenia się, kreatywności, komunikacji interpersonalnej, radzenia sobie ze stresem) dla uczniów i grona pedagogicznego, a także konsultacje dla młodych sportowców.

Pytanie, „dlaczego ludzie tak postępują i się zachowują”, jest pytaniem o motywację ich zachowania. Z jednej strony jest to interesujące, z drugiej – trudne, zwłaszcza wtedy gdy dotyczy zachowania sprawców czynów okrutnych, przestępstw dokonywanych przeciwko życiu i zdrowiu. Analiza zachowania sprawców przestępstw czynów zabronionych dotyczy pytania o przyczynę takiego zachowania, a więc znalezienie mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie i zakończenie działania, czyli o motywację.

dr hab., prof. Uniwersytetu SWPS Danuta Rode – ekspert w dziedzinie psychologii klinicznej i sądowej, biegły sądowy z wieloletnim stażem. Prowadzi badania dotyczące modeli psychologicznych opiniodawstwa sądowego w sprawach przestępstw z użyciem przemocy. W pracy naukowej koncentruje się także na uwarunkowaniach przemocy w rodzinie, analizując to zagadnienie z perspektywy agresorów i odwołując się do ich funkcjonowania psychospołecznego oraz psychopatologicznych mechanizmów osobowości. 

Bazując na osobistym doświadczeniu w pracy z przestępcami oraz badaniach naukowych przeprowadzonych w amerykańskich, pakistańskich i polskich więzieniach, psycholog kryminalny prof. Daniel Boduszek wyjaśni, jaki jest tok myślenia przestępcy. Poruszy także temat tożsamości przestępców. Innymi słowy, odpowie na pytanie z psychologicznego punktu widzenia: Czy każdy człowiek, który popełnia zbrodnię, powinien być sklasyfikowany jako kryminalista.

Prof. Daniel Boduszek – doktorat z psychologii kryminalnej uzyskał na University of Ulster w Wielkiej Brytanii. Obecnie związany jest z University of Huddersfield, gdzie zajmuje dwa stanowiska: profesora zwyczajnego psychologii kryminalnej (full Professor of Criminal Psychology) oraz dyrektora Centrum Szkoleniowego Metod Badawczych (Quantitative Research Methods Training Unit – QRM-TU). Prowadzi badania naukowe wśród więźniów na całym świecie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Pakistanie, Tanzanii, na Karaibach i w Polsce. Jego zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia: psychopatii kryminalnej, kryminalnych struktur poznawczych, samobójstw i zdrowia psychicznego w więzieniach, a także problematykę zabójstw, recydywy oraz prizonizacji.

Śladem kryminalistycznym może być wszystko, co zostało ujawnione na miejscu przestępstwa oraz to, co pozostaje w pamięci osób związanych ze zdarzeniem. Czy jednak zawsze istnieją ślady pozostawione przez sprawcę? Co z pamięcią świadków? Czy śladem może być guzik? Albo odbicie pępka lub ślad po pocałunku? Zdarza się, że sprawcy przestępstw pozorują działania i podrzucają fałszywe ślady. Jak ich wtedy wytropić? Przydaje się doświadczenie, bowiem przyczyny przestępstw pozostają niezmienne, choć pojawiają się nowe sposoby ich popełniania. Podczas warsztatów popracujemy nad rozwiązaniem zagadki kryminalnej. W trakcie pozorowanych oględzin miejsca zdarzenia będziemy ujawniali i zabezpieczali ślady. Czy badane przez nas ślady zaprowadzą nas do rozwiązania tajemnicy?

dr Joanna Stojer-Polańska – kryminalistyk. Bada ciemną liczbę przestępstw – wykroczeń, które nie są objęte przez statystyki kryminalne wskutek nieujawnienia ich przez organy ścigania. Zajmuje się analizą przypadków zgonów, przy których możliwe są różne wersje śledcze: zabójstwo, samobójstwo lub nieszczęśliwy wypadek. W ramach konkursu eNgage Fundacji na rzecz Nauki Polskiej realizowała projekt „Kryminalistyka, czyli rzecz o szukaniu śladów oraz zwierzętach na służbie”. Jest współautorką interdyscyplinarnej publikacji „Samobójstwa. Stare problemy. Nowe rozwiązania” (2013). Na katowickim wydziale Uniwersytetu SWPS prowadzi zajęcia poświęcone aspektom kryminologicznym i kryminalistcznym ciemnej liczby przestępstw.

Co pozostaje po sprawcy, który na miejscu przestępstwa nie zostawia narzędzi, odcisków linii papilarnych, śladów DNA, włókien, odcisków obuwia, świadków, nagrań z monitoringu? Ślad psychologiczny wskazujący między innymi, że sprawca jest doświadczony w podobnych działaniach. Ślady psychologiczne, obok kryminalistycznych, służą profilerom w procesie tworzenia profilu nieznanego sprawcy przestępstwa. Właściwe zabezpieczenie wszystkich tropów ma nieocenioną wartość dla zidentyfikowania sprawcy. Warsztat będzie poświęcony identyfikacji, utrwalaniu i analizie śladów psychologicznych na miejscach przestępstw. Uczestnicy sprawdzą swoje zdolności (psycho)logicznego rozumowania podczas oględzin na planszach odwzorowujących prawdziwe miejsca zbrodni.

mgr Artur Sitek – psycholog policyjny, absolwent Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego ze specjalizacją z psychologii sądowej, ukończył studia podyplomowe z zakresu kryminalistyki w procesie karnym w Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie. Służbowo występuje w charakterze biegłego sądowego, wspiera czynności dochodzeniowo-śledcze i operacyjno-rozpoznawcze Policji, prowadzi szkolenia z zakresu psychologii kryminalnej. Współpracował z CBŚP, Strażą Graniczną, jednostkami Wojska Polskiego, służbami ochrony lotnisk.

Praca policyjnego rysownika kojarzy się przede wszystkim z opracowywaniem, na podstawie śladów pamięciowych naocznego świadka, portretu pamięciowego nieznanego sprawcy przestępstwa. Portret pamięciowy to jednak nie tylko rysunkowy lub komputerowy wizerunek sprawcy, lecz także opis słowny jego wyglądu, czyli rysopis. Celem warsztatu będzie zdobycie umiejętności prawidłowego konstruowania rysopisów. Uczestnicy będą mieli okazję wcielić się w rolę naocznych świadków przestępstwa i przekonać się, jak trudnym zadaniem jest stworzenie rysopisu, który może zostać wykorzystany przez policję. Zadania policyjnego rysownika nie ograniczają się wyłącznie do tworzenia portretów pamięciowych. Specjaliści zajmujący się antropologią sądową, do których zaliczają się rysownicy, zajmują się również progresją wiekową, czyli postarzaniem wizerunku osoby na podstawie wiedzy o procesach starzenia się człowieka (np. zaginionych przed laty dzieci), regresją wiekową (procesem odwrotnym do progresji) czy retuszem pośmiertnych NN zwłok. Wszystkie te metody zostaną przybliżone uczestnikom warsztatu.

nadkom. Waldemar Piekarski – pracownik Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Artysta plastyk.

Powszechnie uważa się, że kłamcę można rozpoznać po jego zachowaniu. W popularnych poradnikach można przeczytać, że kłamcy nie patrzą w oczy, pocierają nos czy też często patrzą w lewo. Ale czy tak jest naprawdę? W trakcie warsztatu będzie możliwość poznania mitów związanych z wykrywaniem kłamstwa oraz skutecznych metod i narzędzi służących do oceniania szczerości zeznań. Uczestnicy zapoznają się również z podstawami komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz wskazówkami zachowania, które mogą wskazywać na nieszczerość wypowiedzi.

dr Karolina Dukała – ukończyła studia magisterskie i doktoranckie w IPS UJ. W 2016 r. obroniła pracę doktorską pt. „Czynniki społeczne w wyjaśnianiu podatności na sugestie”. W swojej pracy naukowej zajmuje się głównie psychologią zeznań świadków, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki przesłuchań i metod wykrywania kłamstwa. Prowadzi też badania nad psychologią motywacji, w szczególności nad inicjowaniem i podtrzymaniem zaangażowania. Przez wiele lat działała w uczelnianych strukturach samorządowych jako wiceprezes i prezes Towarzystwa Doktorantów oraz przedstawiciel doktorantów w Senacie UJ. Jest współorganizatorką wielu krajowych i międzynarodowych projektów i konferencji, m.in. cyklicznej Cracow Conference of Psychology and Law. Oprócz pracy naukowej zajmuje się głównie popularyzacją wiedzy psychologicznej wśród prawników i funkcjonariuszy służb mundurowych poprzez szkolenia i warsztaty.

Co roku w Polsce notuje się około 20 tysięcy zaginięć. Do części z nich dochodzi na obszarze wodnym albo w terenie trudno dostępnym, typu bagna, gęste lasy. Jak szukać człowieka, żeby udało się go odnaleźć? Jak pracować pod wodą, kiedy widoczność jest prawie zerowa? Jak dokumentować poszukiwania? Z pomocą przychodzi zarówno nowoczesna technologia, jak i doświadczenie zdobyte przy innych sprawach, które zakończyły się odnalezieniem ciała człowieka. Podczas warsztatów przybliżone zostaną wybrane działania na wodzie prowadzone przez Grupę Specjalną Płetwonurków RP.

Maciej Rokus – szef Grupy Specjalnej Płetwonurków RP, biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Katowicach, zakres specjalności: bezpieczeństwo w ruchu na torze wodnym (utonięcia, wypadki jednostek pływających, wypadki podczas uprawiania sportów wodnych), prowadzenie badań w wodzie (poszukiwania z wykorzystaniem hydroakustycznych środków pomiarowych i nurków), metody poszukiwawcze, przeprowadzenie poszukiwań ludzi lub zwłok na obszarach wodnych i terenach trudno dostępnych. Biegły z zakresu przeprowadzenia eksperymentów procesowych mających na celu ustalenie przyczyny utonięcia. Biegły z zakresu bezpieczeństwa jednostek pływających. Kierownik prac  podwodnych.

W czasach kiedy Internet nie był tak popularny jak dziś, stalkerzy mieli znacznie utrudnione zadanie. Rozwój technologiczny spowodował, że zwiększyła się skala tego zjawiska, a co za tym idzie, wzrosło również zainteresowanie organów ścigania tą kategorią przestępstw. Jak działają stalkerzy? Na czym polega uporczywe nękanie? Czy sami narażamy się na ich atak? Jak temu zapobiec? Na te i inne pytania poszukamy odpowiedzi podczas spotkania.

Alicja Dobrowolska – studentka III roku psychokryminalistyki na Uniwersytecie SWPS, Wydział Zamiejscowy w Katowicach. Współtwórczyni „Studenckiej inicjatywy walki z depresją”, oraz warsztatu pt. „Zabezpieczanie śladów na miejscu zdarzenia”, uczestniczka przedsięwzięć społecznych, edukacyjnych i badawczych. Przewodnicząca Koła Naukowego Criminal Cases. Interesuje się również wpływem społecznym i psychologią reklamy.

„Ofiara stanowi nitkę prowadzącą do kłębka” – ta maksyma zawarta w książce „Zbrodnia niedoskonała” stała u podstaw stworzonego przez dr. Lacha modelu profilowania. Jak wskazują prowadzone badania, aż w ponad 70% spraw dotyczących zabójstw ofiara jest powiązana ze sprawcą. Staje się celem jego działań. Dane dotyczące ofiary nie mogą być gromadzone w przypadkowy sposób. Muszą być gromadzone na różnych poziomach. Następnie są weryfikowane i klasyfikowane. Cały proces ich gromadzenia, weryfikowania oraz klasyfikowania zostanie przedstawiony podczas wykładu. Nie zabraknie w nim analiz przypadków.

dr Bogdan Lach – psycholog śledczy, biegły sądowy z zakresu psychologii, jeden z najlepszych profilerów w kraju, specjalista w dziedzinie przestępstw związanych z użyciem przemocy. Jest pierwszym psychologiem śledczym w Polsce, który zajął się profilowaniem przestępców. Jak dotychczas stworzył ponad 400 profili psychologicznych i kryminalistycznych nieznanych sprawców różnych kategorii przestępstw. Emerytowany podinspektor Policji, obecnie pełniący funkcję radcy Wydziału Kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach. W latach 1994 – 996 funkcjonariusz Służby Więziennej. Od 1996 roku ekspert KWP w Bielsku Białej, a następnie w 1998 roku koordynator Zespołu Psychologów KWP w Katowicach. Za swoje osiągnięcia został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi oraz Oznaką Zasłużony Policjant. Członek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego oraz Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.