strefa PRAWA logo4

logo uswps nazwa 3

In vitro – prawo do leczenia niepłodności (podcast)

Na tę decyzje czekało wiele polskich rodzin i wiele kobiet. W listopadzie 2023 r. Sejm przyjął ustawę o finansowaniu metody in vitro z budżetu państwa. Był to pierwszy obywatelski projekt ustawy uchwalony przez nowy parlament. Warto więc pogłębić ten temat od strony prawnej, porównując m.in. procedury in vitro w Polsce…

Ciężar dowodu w prawie administracyjnym

Czy będąc stroną postępowania administracyjnego mam obowiązek aktywnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym i przedstawiać dowody, od których zależy rozstrzygnięcie sprawy? – o ciężarze dowodu w prawie administracyjnym pisze dr hab. Paweł Daniel, prof. Uniwersytetu SWPS, prawnik, specjalista prawa i postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego.

Kto ma obowiązek przedstawić dowody w postępowaniu administracyjnym

Przepisy K.p.a. nie zawierają wprost przepisu regulującego formalny ciężar dowodu w postępowaniu administracyjnym, a więc nie wskazują bezpośrednio obowiązków (powinności) stron postępowania administracyjnego w zakresie przedstawienia dowodów potwierdzających okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wobec powyższego rodzi się pytanie – czy będąc stroną postępowania administracyjnego mam obowiązek aktywnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym i przedstawiać dowody, od których zależy rozstrzygnięcie sprawy?

Odpowiadając na tak postawione pytanie, wyjaśnić należy przypadku postępowania administracyjnego organ administracji publicznej – podobnie jak organy ścigania w sprawach karnych – realizuję inicjatywę dowodową przede wszystkim z urzędu. Obowiązek powyższy płynie z przyjętej w postępowaniu administracyjnym zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 oraz art. 77 § 1 K.p.a. Z treści powyższych przepisów wynika, że na organie spoczywa obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art. 77 § 1 kpa), przy czym podejmują on z urzędu lub na wniosek strony wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy (art. 7 kpa).

Szczególny, inkwizycyjny charakter postępowania administracyjnego oraz wynikająca z niego rola organu administracji prowadzącego postępowanie, sprowadzająca się do konieczności wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy przesądza, że co do zasady to na organie spoczywa obowiązek przedstawienia dowodów mających istotne znaczenie dla jej rozstrzygnięcia.

Stanowisko sądów administracyjnych

Stanowisko dotyczące spoczywającego na organie formalnego ciężaru dowodu nie jest jednakże jednolite. I tak sądy administracyjne przyjmują niekiedy, że zasada oficjalności postępowania dowodowego nie oznacza, że strona może zachowywać się biernie w jego toku, co powoduje, że również na stronie spoczywa ciężar wskazania konkretnych faktów i zdarzeń, z których wywodzi ona dla siebie określone skutki prawne (wyrok WSA w Warszawie z 2.10.2007 r., IV SA/Wa 1223/07).

W powyższym świetle przyjąć należy, że w ramach postępowania administracyjnego konieczna jest aktywności obu podmiotów: organu administracji publicznej oraz strony postępowania. Innymi słowy, choć obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego ciąży na organie prowadzącym postępowanie administracyjne, to nie oznacza to, że strona jest zwolniona od współudziału w realizacji tego obowiązku, zwłaszcza iż nieudowodnienie określonej okoliczności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony.

Obowiązek współdziałania organu oraz stron w postępowaniu dowodowym opiera się na spostrzeżeniu, że strona postępowania administracyjnego jest uprawniona do przedstawiania dowodów na swoją korzyść. Strona, która nie akceptuje treści wynikającej z dowodów przeprowadzonych przez organy, ma prawo dochodzić swoich racji, korzystając ze środków dowodowych dostępnych w postępowaniu administracyjnym. Naturalnie współdziałanie z organem leży w interesie strony, gdyż nieprzedstawienie w toku postępowania dowodów potwierdzających stanowisko zajmowane przez stronę może spowodować wadliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji wydanie decyzji negatywnej dla strony.

Dopuszczenie możliwości przedstawiania przez stronę dowodów mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy skutkuje przeniesieniem na nią ciężaru wskazania konkretnych faktów i zdarzeń, potwierdzających podnoszoną przez nią okoliczność. Podkreślenia bowiem wymaga, że pomimo istnienia w postępowaniu administracyjnym zasady prawdy obiektywnej, nakładającej na organ prowadzący postępowanie obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, to jednak ciężar przeprowadzenia dowodu powinien spoczywać na tym, kto z określonego faktu wywodzi dla siebie skutki prawne.

Współdziałanie z organem leży w interesie strony, gdyż nieprzedstawienie w toku postępowania dowodów potwierdzających stanowisko zajmowane przez stronę może spowodować wadliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji wydanie decyzji negatywnej dla strony.

Podjęte powyżej rozważania kierują do wniosku, że ciężar dowodu w niektórych sytuacjach będzie rozłożony na oba podmioty uczestniczące w postępowaniu, a przede wszystkim na stronę. Dotyczy to w szczególności tych spraw, gdy nieudowodnienie określonej czynności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony. Organy administracji nie są przy tym zobowiązane do poszukiwania środków dowodowych służących poparciu twierdzeń strony w sytuacji, gdy ta ostatnia – mimo wezwania – środków takich nie przedstawia, a nie jest możliwe ustalenie danej okoliczności na podstawie innych środków dowodowych. Nie można bowiem w takim przypadku założyć, że przy bierności strony, cały ciężar dowodzenia faktów mających przemawiać przeciwko ustaleniom poczynionym przez organy administracji spoczywał na tych organach. Pogląd ten należy podzielić także wtedy, gdy strona pomimo wezwania przedstawia ogólnikowe bądź lakoniczne środki dowodowe. Dopiero zaniechanie przedstawienia przez stronę dowodów, pomimo wezwania przez organ, wyłącza możliwość skutecznego podnoszenia zarzutu, że zaskarżona decyzja jest niezgodna z prawem wskutek naruszenia obowiązku organu wyjaśnienia okoliczności sprawy zgodnie z art. 7 K.p.a. i art. 77 K.p.a.

Praktyczny przykład ilustrujący zagadnienie

By lepiej zrozumieć poruszane kwestie, warto odwołać się do praktycznego przykładu, który może dotkną większość kierowców, jakim jest obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej w związku z nieopłaceniem opłaty za parkowanie pojazdem samochodowym na drodze publicznej. Stosownie do treści art. 13f ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych za nieuiszczenie opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania, pobiera się opłatę dodatkową. Obowiązek uiszczenia takiej opłaty jest obowiązkiem, który wynika z mocy samego prawa. Dla jego realizacji nie jest konieczna konkretyzacja w drodze decyzji. Obowiązek zapłaty powyższej opłaty spoczywa, co do zasady na właścicielu pojazdu, który bardzo często podnosi, że nie kierował on pojazdem, a co za tym idzie, opłata nie powinna być nałożona na niego. Istotnie, z treści art. 13 ust. 1 pkt 1 i art. 13f ust. 1 ustawy o drogach publicznych wynika, że obowiązek uiszczenia opłaty parkingowej i ewentualnie opłaty dodatkowej, obciąża korzystającego z dróg publicznych.

Użyte przez ustawodawcę pojęcie „korzystający” obejmuje, poza właścicielem pojazdu, również inne osoby, tj. osoby korzystające z pojazdu na podstawie tytułu prawnego, za zgodą właściciela, jak i osoby działające bez takiego tytułu czy zgody. Skoro korzystającym z pojazdu samochodowego, a tym samym z drogi publicznej, jest z reguły jego właściciel (współwłaściciel), to w razie stwierdzenia braku wniesienia opłaty parkingowej, we właścicielu pojazdu należy upatrywać zobowiązanego do uiszczenia opłaty dodatkowej, chyba że ten wykaże, iż wyzbył się władztwa fizycznego nad pojazdem na rzecz innej osoby, czy to na skutek własnego oświadczenia woli, czy wbrew własnej woli.

Jak wynika z powyższego istnieje domniemanie, że zobowiązanym do zapłaty opłaty dodatkowej jest właściciel (współwłaściciel) pojazdu. Może się on zwolnić od odpowiedzialności, wskazując osobę, która pojazd zaparkowała bez uiszczenia wymaganej opłaty. A więc ewentualne uwolnienie od odpowiedzialności jest możliwe tylko w przypadku, gdy właściciel wprost wskaże osobą, która kierowała pojazdem, co powoduje, że to na nim spoczywa ciężar dowodu.

Wnioski

Podsumowując dotychczasowe rozważania wskazać należy, że zasadą postępowania administracyjnego jest, że inicjatywa dowodowa spoczywa na organie prowadzącym postępowanie. Nie zwalnia do jednak strony postępowania od współdziałania z organem w ramach postępowania dowodowego, w szczególności w sytuacji, w której podnosi ona okoliczności z których wywodzi określone, korzystne dla siebie, skutki prawne. Przedstawienie dowodów uzasadniających podnoszone twierdzenie leży bowiem w jej interesie, gdyż może skutkować wydaniem pozytywnego dla niej rozstrzygnięcie.

 

O autorze

258 pawel daniel

dr hab. Paweł Daniel – prawnik, specjalista prawa i postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego. Zainteresowania naukowe koncentrują się na sprawach związanych z efektywnością kontroli administracji oraz wpływu działań administracji na sferę praw jednostki. Od początku swoje kariery naukowej związany z sądownictem administracyjnym. Autor wielu publikacji, do najważniejszych z których należą: „Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności w postępowaniu sądowoadministracyjnym” (2013), „Naruszenie przepisów postępowania jako przesłanka uchylenia decyzji lub postanowienia w postępowaniu sądowoadministracyjnym” (2016) oraz wsółautorstwo monografii „Wykonanie wyroku sądu administracyjnego” (2017), Laureat nagrody Dziennika Gazety Prawnej „Złote Skrzydła” dla najlepszego autora publikacji naukowych do 35 roku życia.

Najnowsze artykuły - Prawo

Najpopularniejsze artykuły

Kanały

Zobacz także

strefa psyche strefa designu strefa zarzadzania strefa kultur logostrefa kultur logo