Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• związki
• seks
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2021

Cykl tematyczny: Czerwiec 2021

Hasło miesiąca: Seksualność człowieka

Wszystkie materiały z tego cyklu znajdziesz w naszej playliście na Spotify:

Interesujesz się psychologią? Dołącz do nas w grupie Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS na Facebooku.

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• Naukowiec/Katarzyna Grunt-Mejer
• RELACJE
• związki
• seks
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2021

Cykl tematyczny: Czerwiec 2021

Hasło miesiąca: Seksualność człowieka

Wszystkie materiały z tego cyklu znajdziesz w naszych playlistach na Spotify:

Interesujesz się psychologią? Dołącz do nas w grupie Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS na Facebooku.

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• związki
• seks
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2021

Cykl tematyczny: Czerwiec 2021

Hasło miesiąca: Seksualność człowieka

Wszystkie materiały z tego cyklu znajdziesz w naszej playliście na Spotify:

Interesujesz się psychologią? Dołącz do nas w grupie Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS na Facebooku.

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• nastolatki
• związki
• seks
• miłość
• Aleksandra Żyłkowska
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2021

Cykl tematyczny: Czerwiec 2021

Hasło miesiąca: Seksualność człowieka

Wszystkie materiały z tego cyklu znajdziesz w naszych playlistach na Spotify:

Interesujesz się psychologią? Dołącz do nas w grupie Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS na Facebooku.

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• terapia
• nastolatki
• uzależnienia
• Grudzień 2020

Cykl tematyczny: Grudzień 2020

Hasło miesiąca: Uzależnienia

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• dziecko
• terapia
• uzależnienia
• Grudzień 2020

Cykl tematyczny: Grudzień 2020

Hasło miesiąca: Uzależnienia

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Bartosz Zalewski
• RELACJE
• związki
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Ewa Pluta

• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Bartosz Zalewski
• RELACJE
• partnerstwo
• związki
• samotność
• Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Ewa Pluta: Samotność nie spada na związek jak grom z jasnego nieba. Co poprzedza ten trudny stan?

dr Bartosz Zalewski: Nie ma szczególnych sygnałów czy stanów poprzedzających poczucie osamotnienia. Z czasem mija jednak faza idealizacji i zakochania. Na początku partnerzy doświadczają związku selektywnie, wybierając z niego głównie to, co dobre. Jednocześnie poczucie osamotnienia jeszcze się nie ujawniło lub jest ignorowane.

Poczucie osamotnienia nie tyle jest wytwarzane w związku, co ujawnia się dzięki związkowi. Samotnie będą czuć się osoby, które obawiają się bliskości i zależności emocjonalnej. Współzależność emocjonalna jest dla nich zbyt trudna, zagrażająca, czasem wręcz niemożliwa. Często wynika to z doświadczeń w bliskiej relacji w dzieciństwie: należało wtedy zniknąć, zrezygnować ze swoich potrzeb, to inni byli zawsze ważniejsi. Bliskość była nie do wytrzymania. W dorosłym życiu odzywa się silna potrzeba, by chronić swoją integralność i odrębność, ale skutkiem może być poczucie osamotnienia.

Liczne badania pokazują, że nowy związek rozpoczynamy z nadzieją, że tym razem będzie inaczej, choć zwykle jest podobnie. Często nieświadomie podejmujemy takie działanie, by powtórzyć znany sobie schemat. Mało tego, mamy poczucie, że tym razem inaczej wchodzimy w związek, że wykonaliśmy kawał dobrej roboty, ale po czasie sytuacja się powtarza.

Wtedy pada nieśmiertelne pytanie: „Co znowu poszło nie tak?”.

Do nauki potrzebne są elastyczność poznawcza i otwartość na nowości, a im sprzyjają bardziej emocje pozytywne niż negatywne. Rozpadowi związku towarzyszą często te drugie: złość, smutek, gniew, rozpacz, lęk, uniemożliwiające skuteczne uczenie się.

Często nie jesteśmy w stanie sami sobie pomóc. Jeśli mamy zakodowane pierwotne matryce emocjonalne mówiące, na czym polega bliskość, to szukamy doświadczeń potwierdzających tę „wewnętrzną rzeczywistość”. Proszę sobie wyobrazić kraj, w którym panuje niewolnictwo i nie ma szans na jego zniesienie. Jeden z mieszkańców próbuje mimo wszystko zawalczyć o wolność. Moim zdaniem ma on niewielkie szanse powodzenia. Choć znamy bohaterów dokonujących heroicznych czynów i zmieniających bieg historii, ale nie każdy ma moc, by zrobić od ręki we własnym życiu.

„Pierwotna matryca emocjonalna” da o sobie znać?

Podam przykład z ostatniej sesji terapeutycznej. Para rozmawia o planach na wakacje. W pewnym momencie partnerka zaczyna się skarżyć, że on nigdy nie bierze jej zdania pod uwagę, tylko żąda, by mu się podporządkowała. Tymczasem partner zaproponował jej wspólną rozmowę o wakacjach, ale ona była zbyt wzburzona emocjonalnie, by przyjąć jego słowa. Zgodnie z psychologią bliskich związków oraz psychologią emocji i motywacji rzeczywistym powodem jej reakcji było silne przekonanie, że partner ją odrzuca. Podkreślę: źródło przekonania, że partner zawsze ją odrzuca tkwiło w niej, nie w związku czy w drugiej osobie. Ona wtórnie dobrała sobie partnera, który wpasuje się w jej wewnętrzny schemat odrzucenia.

Może tu nie chodzi o lęk przed bliskością i zależnością od drugiej osoby, ale o to, że partner/partnerka rzeczywiście ignoruje moje potrzeby, a ja o tym nie mówię, bo generalnie mam trudności z komunikacją?

Dobrze, przyjmijmy więc, że jesteśmy w związku, w którym partner ignoruje nasze potrzeby. Załóżmy, że tak musi być, bo on/ona robi to na nasze zlecenie. Inaczej umarlibyśmy z przerażenia, że można z kimś dzielić bliskość i że druga osoba odpowiada na nasze potrzeby, a nie tylko zaspokaja własne.

Znowu podkreślę: dziecięce doświadczenie bliskości mocno wpływa na funkcjonowanie w relacji w dorosłym życiu. Wyobraźmy sobie osobę, która na wczesnym etapie życia nie tylko nie dostała opieki, zrozumienia, wsparcia, ale musiała je zapewniać swoim rodzicom. W uproszczeniu można przyjąć, że jako dorosła osoba będzie realizować jeden z dwóch scenariuszy. W pierwszym jest dawcą – dla partnera zrobi wszystko, nawet kosztem swojego dobrostanu. Ten scenariusz można jednak zmodyfikować. Partner zaspokaja jej potrzeby, ale ona nadal czuje niedosyt i domaga się więcej: czułości, opieki, uważności. Może nawet nie zauważać, że to wszystko już dostała, ponieważ nie potrafi rozpoznać stanu, w którym jej potrzeby są zaspokojone.

W drugim scenariuszu ta osoba postawi na samodzielność i niezależność z obawy, że znowu zniknie, że będzie musiała zrezygnować ze swojego życia towarzyskiego czy zawodowego. Wybierze więc sobie partnera wyćwiczonego w ignorowaniu potrzeb, tak żeby przypadkiem niczego nie dostać. Jak widać, poczucie osamotnienia nie będzie tutaj wynikać z problemów z komunikacją. One są jedynie zewnętrznym symptomem. Na głębszym poziomie jest nieumiejętność bycia zależnym/zależną od drugiej osoby.

A jeśli poczucie osamotnienia przynosi jakieś korzyści?

Zależność emocjonalna wiąże się z niepewnością. Nie wiadomo, czy partner nas nie zrani. Lepiej więc zachować dystans. Temu mają służyć powtarzane przez lata przekonania: „jestem samodzielna”, „nie będę się czuł zależny”, „mogę liczyć tylko na siebie”. One dają iluzoryczne poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa.

Czasami lęk przed bliskością wynika z przekonań o tym, jak działa świat: „przetrwają tylko samodzielni i mocni”, „świat jest okrutny, należy być twardym”, „na pewno wszyscy chcą mnie wykorzystać”. Albo inne dysfunkcyjne przekonanie, tym razem o relacjach: „w związku należy być zawsze szczerym”. Szczerość w związku wydaje mi się trudna do realizacji, biorąc pod uwagę, jak często kłamiemy na co dzień, nawet o tym nie wiedząc. Kolejne: „związek ma być odpoczynkiem po pracy”. To jest fantazja o tym, że przychodzę do domu i teraz wszyscy mają mnie obsługiwać. Co prawda mężczyznom przez stulecia udawało się skutecznie wcielać tę fantazję w życie, ale wydaje się, że nadchodzi jej koniec.

To są wewnętrzne, trudne do zweryfikowania prawdy o świecie. Podczas terapii można się jednak przyjrzeć, jaki jest mechanizm powstawania tych przekonań i czemu mają one służyć. Pary sprawdzają też, jak wiele są w stanie zmienić. Zmniejszając poczucie osamotnienia, zwiększamy poczucie zależności emocjonalnej. Pracujemy tak, by każda z osób mogła czuć swobodę i komfort w byciu zależnym.

Istnieje ryzyko, że związek po takiej terapii się rozpadnie?

To się rzadziej dzieje na terapii par, ale po terapii indywidualnej może się pojawić decyzja o zakończeniu związku. Wyobraźmy to sobie: zmieniam się, już umiem żyć w bliskości, nie przeraża mnie zależność emocjonalna. U mojej partnerki bez zmian – nadal mnie osamotnia, co było mi potrzebne, ale na wcześniejszych etapach życia, teraz jest problemem. Można odwrócić tę sytuację: moja partnerka idzie na terapię, zaczyna zwracać uwagę na moje potrzeby, uczucia, pragnienia. Czuję przerażenie. To wystawia mnie na sytuację, której unikałem, osamotniając się. Nagle odkrywam, że jestem zależny i potrzebujący. Nie wszystkie związki wytrzymają tę próbę.

Zawsze można spróbować zmieniać świat zamiast siebie.

Wskaźnikiem znacznej części zaburzeń psychicznych jest usiłowanie zmiany świata zamiast siebie. Nieustannie przekonuję, że partnera lepiej zostawić w spokoju, a zająć się sobą. Wojciech Eichelberger napisał książkę o bardzo trafnym tytule: „Pomóż sobie, daj światu odetchnąć”. Zwykle po terapii stajemy się dużo lepszymi osobami dla naszych partnerów/partnerek. Poza tym nie sądzę, że w przypadku wieloletniego, nawracającego poczucia osamotnienia można wyleczyć samego siebie. Samotność to choroba, a chorobę leczy lekarz.

W związkach zdarzają się chwile osamotnienia. Może warto się z tym pogodzić?

Coraz silniejsza jest jednak potrzeba idealnych związków, wręcz super-związków. W literaturze można znaleźć opis związków egalitarnych, charakterystycznych zwłaszcza dla lepiej sytuowanej klasy średniej, w których dla partnerów ważna jest wysoka jakość życia we wszystkich obszarach. Dążenie do ideału ma jednak skutki uboczne. Na przykład zmęczenie. Ono najszybciej uwidacznia się w życiu seksualnym, które z czasem wysiada.

Chwile osamotnienia w związku są normalne. Można je porównać do jesiennej chandry – pojawia się raz na jakiś czas, trwa raczej krótko i nie trzeba podejmować specjalnych działań, by minęła. Ale nie można mylić jesiennej chandry z depresją. Depresja jest chorobą i należy ją leczyć. Podobnie poczucie osamotnienia, które wskazuje na głębokie cierpienie. Gdy je zostawić samemu sobie, nie wiadomo, w jakim kierunku się rozwinie.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Przemysław Staroń
• RELACJE
• przemoc
• nastolatki
• bullying
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Ewa Pluta

• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Przemysław Staroń
• RELACJE
• nastolatki
• samotność
• Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Ewa Pluta: Dorośli stwierdzają z ulgą: „Dobrze, że mam to za sobą”. Zdenerwowani rodzice zaklinają rzeczywistość: „Niech to już wreszcie minie i wszystko się uspokoi”. Dlaczego etap dorastania jest tak burzliwy?

Przemysław Staroń: To specyficzny czas. Nastolatek odkrywa własną tożsamość i pragnienia, bada swoje możliwości, zastanawia się, co lubi, a czego nie. W tym czasie emocjonalność jest mocno zintensyfikowana, stany emocjonalne ulegają silnym wahaniom. Jednocześnie zachodzą przemiany w funkcjach poznawczych – nastolatek zaczyna myśleć abstrakcyjnie. Dorastanie to wielki tożsamościowy projekt. Bardzo często niełatwy. 

Co ten wielki tożsamościowy projekt ma na celu? Zbudowanie obrazu samego siebie?

Między innymi. Nastolatek zaczyna przeglądać się w innych ludziach jak w lustrze. Szuka w nich odpowiedzi na pytanie, kim jest i kim może się stać. Poszukuje potwierdzenia, że jest fajny, ważny, atrakcyjny, wystarczająco dobry, że warto go lubić. Ma silnie rozwiniętą potrzebę afiliacji, czyli przynależności. Grupa rówieśnicza staje się najważniejszym punktem odniesienia. To rówieśnicy motywują do wchodzenia w relacje i podejmowania wyborów. 

Czego nastolatki szukają w relacjach? 

A czego Pani szuka w relacjach?

Głównie akceptacji i poczucia, że jestem dla tej osoby ważna.

O właśnie! U nastolatków również jest to kluczowe. Często my, dorośli, mamy jakieś podskórne przekonanie, że nastolatki mają inne potrzeby. Pod wieloma względami natura ludzka jest taka sama, niezależnie od wieku. Zwłaszcza w sferze potrzeb. Nastolatki wchodzą w relacje, by zaspokoić potrzebę akceptacji i afiliacji. Szukają w nich bliskości i autentyczności.

Od dorosłych różni ich jednak sposób zaspokajania tych potrzeb. Młodzi ludzie są skłonni idealizować swoje relacje, obudowują je silnymi emocjami, mają one wymiar totalny. Dla nastolatka brak akceptacji grupy wiąże się z poczuciem, że jest z nim coś nie tak. Dla dorosłego to najczęściej informacja, że po prostu jest w niewłaściwej grupie. Dorosłe relacje generalnie cechuje większy pragmatyzm niż te nastoletnie – liczą się w nich zaufanie, możliwość polegania na sobie, gotowość do niesienia pomocy. Te zmiany u osób dorosłych wynikają ze specyfiki rozwojowej. Olbrzymią rolę odgrywa tutaj kumulacja doświadczeń, a także zmiana perspektywy temporalnej. 

Skoro nastolatki przeglądają się w innych jak w lustrze, to teraz lustro jest zapośredniczone przez media społecznościowe. Jak to wpływa na nastoletnie relacje?

Świat mediów społecznościowych jest niezwykle iluzyjny. W social mediach nie liczy się to, kim naprawdę jesteś, ale jak się pokazujesz. Nastolatki podejmują tę grę – grają w kreację. Oczywiście dorośli też się kreują, także potrafią dziesiątki razy sprawdzać komentarze pod swoimi zdjęciami na Instagramie, ale dla nich jest to jeden z aspektów życia, a dla nastolatków znaczy to o wiele więcej. Albo jeszcze ściślej: ma to dla nich znaczenie esencjonalne.

Pamiętajmy o wspominanej wcześniej kumulatywności, którą charakteryzuje proces nabywania przez nas doświadczeń. Dorośli tych życiowych doświadczeń mają już na koncie sporo i w większości wiedzą, że media społecznościowe kreują niedościgniony, sztuczny ideał. Że prawdziwe życie tak nie wygląda: po przebudzeniu joga, potem zdrowy koktajl z jarmużu, praca na Macbooku w Starbucksie, wegański lunch, zero pracy po południu, mnóstwo wolnego czasu dla dzieci, i tak codziennie. Poczucie, że moje życie nigdy nie będzie idealne, frustruje. Dojrzałość, która, warto pamiętać, nie jest synonimem dorosłości, polega na uniezależnieniu się od tej presji. Jestem świadomy/świadoma, że być może nawet większość rzeczy i atrakcji oferowanych w galeriach handlowych, mediach i social mediach jest poza moim zasięgiem, ale nie czuję się z tym źle.

Zawsze powtarzam, że nastolatek, jak każdy człowiek, szuka w relacjach autentyczności, obecności, siły. Jeśli tego nie dostaje, bo na przykład rodzice, zmuszeni realiami socjoekonomicznymi, pracują na kilka etatów i nie mają czasu, to korzysta z tego, co jest pod ręką. Czyli mediów społecznościowych. W tej sytuacji łatwo się zatracić, pomylić potrzebę miłości, akceptacji i afiliacji z potrzebą podziwu. „Nie chcesz mnie kochać? Musisz mnie podziwiać” – to refleksja płynąca z „Neurotycznej osobowości naszych czasów” genialnej psychoanalityczki Karen Horney, trafnie oddająca to, co się dzieje zwłaszcza wśród nastolatków.  

Lajki, komentarze, followersi na dłuższą metą nie cieszą? 

Dają chwilowe pobudzenie. Ono szybko wygasa. Potrzebne są kolejne wirtualne głaski, by znowu poczuć się lepiej. To przypomina budowanie poczucia własnej wartości na piasku zamiast na skale. Ponadto relacje w social mediach są pozbawione kluczowego wymiaru, jakim jest fizyczna obecność. W pewnym momencie pojawia się pustka. Nastolatek doświadcza samotności, którą podsyca zapośredniczenie relacji przez social media. To nieznośny stan – druga osoba jest tak blisko, a jednocześnie tak daleko.

Wirtualne kontakty nie dorównują tym realnym. Wynika to choćby ze specyfiki technologii, która powoduje opóźnienie w komunikacji o 1,2 s. Tak niewiele, 1,2 s, wystarczy, by rozstroić komunikację. Proszę sobie wyobrazić, że mówimy drugiej osobie „kocham cię”, a ona przez chwilę nie reaguje. Od razu czujemy niepokój: „Może on/ona mnie nie chce?”. Komunikacja za pośrednictwem technologii to nie wszystko.

Oczywiście możliwe jest, że to się zmieni – w końcu nasz układ nerwowy cały czas ewoluuje. A ponadto my, millenialsi, a także starsze pokolenia, odkryliśmy świat internetu i mediów społecznościowych w pewnym momencie życia. Młodsze Tzw. pokolenie Z rzeczywistości wirtualnej doświadcza od dziecka. Nie zmienia to faktu, że nastoletni człowiek często szuka w wirtualnym świecie tego, czego mu brakuje w realu. To jest po prostu niezwykle dostępna, choć bardzo iluzyjna ścieżka. 

Nastolatek szuka akceptacji, a dostaje hejt. Skąd się on bierze? 

Psychologia wskazuje na powiązanie frustracji i agresji. Hejt informuje, że hejter czuje się sfrustrowany. Jak napisał Jerzy Pilch: „Ranią – poranieni. Upokarzają – upokorzeni. Zdradzają – zdradzeni”. Szczęśliwy człowiek nie ma potrzeby, by krzywdzić innych ludzi. Po prostu żyje swoim życiem. Poza tym internet ułatwia dehumanizację. Bo w mediach nie mamy do czynienia z człowiekiem, tylko jego reprezentacją. Reprezentację łatwiej skrzywdzić niż człowieka, z którym spotykamy się twarzą w twarz. Podczas realnego spotkania można spojrzeć drugiej osobie w oczy i całym sobą niejako poczuć niezdolność do jej skrzywdzenia. W wyniku realnego, otwartego kontaktu doświadczamy, że ta osoba niewiele się od nas różni: też się boi, też o czymś marzy, też coś straciła i też o coś lub z czymś walczy.

Dlatego psychologia społeczna hejt tłumaczy m.in. „efektem kabiny pilota”. Pilot bombowca nie widzi cierpienia swoich ofiar ani spustoszenia, jakie sieje. Przecież on tylko wciska guziki. Gdy jednak postawić przed nim dziecko, którego rodzice przed chwilą zginęli, a ono ledwo uszło z życiem, straci pewność, czy postępuje słusznie. Pilot zacznie realnie doświadczać związku przyczynowo-skutkowego między swoim działaniem i krzywdą konkretnego człowieka. Podobnie jest z hejterem, który w internecie bez zastanowienia zamieszcza nienawistny komentarz, ale w realu zaczyna odczuwać wątpliwości. O tym mówił wybitny XX-wieczny filozof Emmanuel Levinas. Podczas spotkania z Innym dochodzi do epifanii jego twarzy. Ta twarz krzyczy: „Nie rób mi krzywdy!”, czy wręcz „Nie zabijaj mnie!”. 

Hejt przenosi się często z internetu do realnego życia. Hejter spotyka się z hejtowaną osobą na szkolnym korytarzu. Co się wtedy dzieje?

Oczywiście, dehumanizacja zachodzi także w codziennych realiach, gdyż istnieje więcej mechanizmów, które ją wywołują. Jednym z nich, który ma ogromne przełożenie na życie, jest wpływ grupy. W grupie dochodzi do rozproszenia odpowiedzialności i stępiania wrażliwości, pojawiają się mechanizmy obronne, jak racjonalizacja, a także bardzo proste formy samousprawiedliwiania się: „Przecież wszyscy mają bekę z Kaśki, więc w czym problem?”. Zaczyna się budować nieuświadomione przekonanie, że Kasi to nie dotyka. Że tego nie odczuwa. Że to tylko żarty. Albo że sobie na to zasłużyła. Grupa stopniowo przyzwyczaja się, że wobec tej osoby można sobie pozwalać na więcej. Tak nakręca się spirala dehumanizacji, którą w skrajnym przypadku przerywa np. próba samobójcza ofiary. 

Co się dzieje z osobą, która doświadcza hejtu?

Prowadzono kiedyś ciekawe badanie nad ostracyzmem społecznym. Trzy osoby przerzucały między sobą piłkę. Tylko jedna z nich była osobą badaną. Pozostałe były badaczami, ale o tym badany nie wiedział. W pewnym momencie dwaj eksperymentatorzy zaczęli podawać piłkę tylko do siebie. Jak łatwo się domyślić, ta trzecia osoba poczuła, że jest wykluczana i dyskryminowana. Zbadano jej aktywność neuronalną i okazało się, że w momencie doświadczania ostracyzmu społecznego aktywizowały się w jej mózgu obszary odpowiedzialne za odczuwanie bólu fizycznego. Nie będzie przesadą, jeśli powiem, że hejt boli fizycznie. Jeśli hejtujesz, nie tylko wykluczasz, nie tylko ranisz emocjonalnie, ale sprawiasz także drugiej osobie fizyczny ból. 

Z hejtem wiąże się też przeżywanie trudnych emocji: smutku, złości, lęku. Ale problemem nie są emocje same w sobie, tylko ich natężenie i chroniczność. Ciągły smutek może przerodzić się w trwałe przygnębienie, a ono może torować drogę zaburzeniom depresyjnym. Długotrwała złość przechodzi w gniew, który może być kierowany nie tylko na zewnątrz, ale także do środka, na samego siebie: „Muszę być do niczego, skoro oni mnie tak traktują”. Nierzadko osoba doświadczająca hejtu wręcz siebie nienawidzi. Dochodzi do tego poczucie osamotnienia, wyobcowania, braku sprawstwa. W końcu ta osoba wybucha, co może niejednokrotnie oznaczać, że zrobi krzywdę sobie. 

Jak wesprzeć hejtowaną osobę?

Problem w tym, że my, jako społeczeństwo, kompletnie nie rozumiemy, czym jest wsparcie. Nie uczy się nas, jak wspierać. Nie wiemy, co powiedzieć osobie w żałobie. Mamy kilka okolicznościowych zdań, które właściwie nic nie znaczą: „Nie martw się”, „Wszystko będzie dobrze”.

Kluczową formą wsparcia jest obecność. Nie chodzi jednak o zwykłe bycie tu i teraz, lecz o obecność aktywną, świadomą, przytomną. Siedzenie obok z nosem w komórce nie wystarczy. Gdy osoba z mojego otoczenia przeżywa trudne chwile, całym sobą daję do zrozumienia, a co jeszcze ważniejsze „do odczucia”, że jestem – i będę. 

Aktywna obecność to także uważna obecność, która nie tylko ma za zadanie dodawać otuchy, lecz także stymulować do usuwania źródła cierpienia. Kiedy mamy jednak do czynienia z hejtem, trzeba uważać, tak samo jak w przypadku przemocy. Przede wszystkim należy zadbać o własne bezpieczeństwo, w myśl zasady, że „martwy ratownik to kiepski ratownik”. Koniecznie trzeba mieć na uwadze okoliczności – czy do zdarzenia dochodzi w autobusie czy w sieci, na żywo czy w rzeczywistości wirtualnej, czy ma ono charakter nagły, jednorazowy czy może wręcz przeciwnie.  

To może być trudne, bo hejter najlepiej i najczęściej funkcjonuje w tłumie.

Hejter bez innych traci grunt pod nogami. Dlatego trzeba go rozbroić. Jak? Cały czas powtarzam: na fundamentalnym poziomie należy zadbać o samego siebie, co oczywiście może znaczyć wiele różnych rzeczy, w zależności od sytuacji. Ale trzeba pamiętać, że aby dawać wsparcie, samemu należy mieć wsparcie. Wtedy będziemy dysponować prawdziwą siłą, by stawać twardo w obronie osoby hejtowanej. Niech inni zobaczą, że ona nie jest sama.

Musimy reagować. Nazywać hejt hejtem, także ten „w białych rękawiczkach”. Musimy reagować jasno, jednoznacznie i jednocześnie mądrze. Nie możemy pozostawiać zła bez konsekwencji. Jeżeli to możliwe, hejt należy zgłaszać. Psychologia pokazuje bowiem, że to nie wielkość kary decyduje o zminimalizowaniu czy zaprzestaniu złych zachowań, tylko jej nieuchronność. 

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Magdalena Śniegulska
• RELACJE
• ROZWÓJ
• rodzic
• nastolatki
• rodzina
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• Naukowiec/Agata Loewe
• RELACJE
• związki
• lęk
• seks
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020
• LGBT
• artykuł

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Katarzyna Grunt-Mejer
• RELACJE
• związki
• miłość
• poliamoria

Między swobodą i przywiązaniem

Poliamoria: „poli” znaczy – wiele, a „amor” – miłość, czyli wiele relacji romantycznych. Pod tym pojęciem ludzie rozumieją bardzo wiele. Skąd popularnosć tego terminu i tego typu relacji? Dlaczego można obdarzyć uczuciem wiele osób na raz? 

To, jaki związek tworzymy, zależne jest od tego, jak zostaliśmy wychowani i w jaki sposób tworzyło się relacje w naszym otoczeniu. Jak się okazuje, wszyscy jesteśmy trochę monogamiczni i trochę niemonogamiczni. W naszej kulturze paradygmatem udanego związku jest wybór jednej osoby na całe życie, drugiej połówki, której się oddajemy i dla niej ograniczamy swoją wolność – oczekując tego samego w zamian. Te ograniczenie dotyczy dwóch poziomów: emocjonalnego i seksualnego. Dzięki wyłączności w relacji pokazujemy drugiej osobie, że prawdziwie i głęboko ją kochamy. Każdy człowiek ma w związku z jednej strony potrzebę pewnej wolności i swobody, a z drugiej – przynależności i bezpieczeństwa. Są to potrzeby, które w ciągu naszego życia – i naszych związków – nieuchronnie się zderzają... 

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• nowe technologie
• samotność
• Naukowiec/Bruno Żółtowski
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2020

Hasło miesiąca: Samotność

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• nastolatki
• związki
• seks
• miłość
• Aleksandra Żyłkowska

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• związki
• seks
• miłość
• poliamoria
• artykuł

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• BLOGOSFERA
• RELACJE
• kobieta
• mężczyzna
• postawy
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• prawa obywatelskie

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Co było przedmiotem badań?

Wyniki badań

Co wynika z przedstawionych badań?

PrejudiceLab – zespół badaczy z Uniwersytetu SWPS

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• mężczyzna

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• nastolatki
• związki
• seks
• miłość

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• Naukowiec/Magdalena Sękowska

Ewa Pluta: Co zdrada oznacza dla związku? Czy zawsze musi wiązać się z rozpadem relacji?

Magdalena Sękowska: Dużo zależy od znaczenia, jakie para nada zdradzie. Dla jednych może ona rzeczywiście oznaczać definitywny koniec związku. Zwykle te osoby wartościują świat w sposób czarno-biały: to już jest koniec, coś się skończyło; albo wierność, albo nic.

Dla drugich zdrada będzie jak niezaleczona rana – ciągle krwawi, trudno ją zalepić plastrem, mimo to idziemy dalej.

Kolejni potraktują zdradę jako ważny komunikat o związku, sygnalizujący o wewnętrznym zagrożeniu. Dotychczas para nie odbierała sygnałów świadczących o wzajemnej frustracji i niezadowoleniu. Partnerzy mogli nie chcieć zobaczyć, że ich związek trawią problemy. Po zdradzie trudno udawać, że wszystko jest w porządku i nic się nie dzieje. Dzieje się, i to źle. Jeśli partnerzy wezmą odpowiedzialność za zdradę, może być ona początkiem transformacji związku.

Czym jest zdrada z indywidualnego punktu widzenia?

Często wołaniem: zobacz mnie, usłysz, tu jestem. Nierzadko aktem zemsty, w którym ujawniają się emocje dotychczas wobec partnera tłumione, jak złość czy gniew, a które kanalizują się w akcie seksualnym. Czasem sposobem na podniesienie poczucia własnej wartości. Zwłaszcza u tych osób, które partner ciągle strofuje i kontroluje: nie umiesz nawet odłożyć sztućców jak trzeba; zostaw, ja to zrobię lepiej. Natrętnie wraca myśl: może ze mną faktycznie coś jest nie tak? Nagle pojawia się w pobliżu osoba, która akceptuje, komplementuje, nie czepia się drobnostek. W jej towarzystwie można pozornie odzyskać dobre zdanie o sobie. Zdrada może być też rekompensatą za porażki w sferze seksualnej. Także okazją, aby zrealizować fantazje, których partner nie akceptuje.

Na zdradę trzeba patrzeć z różnych perspektyw. I pamiętać, że zdrada nie jest problemem, ale to, co pod spodem – czyli więź łącząca partnerów. Jeśli jest zagrażająca, nadszarpnięta, wręcz słaba, partnerzy będą szukać atrakcji i pseudobezpieczeństwa na zewnątrz.

Partnerzy mogą inaczej definiować zdradę. Co wtedy?

Niewątpliwie zdrada jest naruszeniem normy, kontraktu, przekroczeniem granicy. Na przykład zdrada pod wpływem alkoholu. Pewnie są pary, które uważają, że to żadna zdrada. Ale są też takie, w których jedna osoba twierdzi, że to zdrada, a druga ma inny pogląd. To jest ważny moment w życiu partnerów, w którym powinni zastanowić się, jak rozumieją wspólne życie. Może się okazać, że każde z nich ma inaczej wytyczone granice, a rozbieżności są tak duże, że nie sposób dalej żyć razem. Doświadczenie zdrady pozwala to zweryfikować.

Bycie w związku nie oznacza, że nie mogą nam się podobać inne osoby i że nie możemy o nich fantazjować. To jest normalna sprawa. Dojrzałość polega jednak na tym, że wybieram tę konkretną osobę i bycie w bezpiecznej więzi. To oznacza, że znam obszar bezpieczeństwa partnera/partnerki i nie robię niczego, co mu zagraża.

Często skupiamy się na zdradzie, pomijając drogę, która do niej prowadzi. Tak jest łatwiej?

Nie jest łatwo przyjąć do wiadomości, zwłaszcza zdradzonemu partnerowi, że niewierność stanowi sygnał świadczący o związku, podobnie jak faktu, że prawdopodobnie odpowiedzialność leży po obu stronach.

Co ciekawe, wiele osób nabywa dzięki zdradzie nową tożsamość – ofiary, osoby zdradzonej – i mocno się w niej zakotwicza. Pozycja ofiary daje moralną wyższość: to ty mnie zdradziłeś, powinieneś się cieszyć, że w ogóle możesz tu mieszkać i bawić się z moimi dziećmi. Taka postawa może sprawić, że para nie wykorzysta informacji płynących z doświadczenia zdrady do dalszego rozwoju. W konsekwencji partnerzy nie przejdą całego procesu wychodzenia ze zdrady, czyli kolejno: fazy szoku, zaprzeczenia, przeżywania, przebaczenia i integracji.

Co daje przejście przez te wszystkie fazy: od gniewu, przez „dlaczego to spotyka właśnie mnie”, po przebaczenie zdrady?

Dzięki przepracowaniu zdrady można dotrzeć do swoich głębokich potrzeb. W rezultacie uświadomić sobie, jak wielkie znaczenie ma ta relacja i że zdrada nie przekreśla jej wartości. Nadal jest to relacja oparta na intymności, atrakcyjna, pobudzająca, dająca zadowolenie w innych obszarach życia. Przepracowanie zdrady pozwala zamknąć przeszłość i iść dalej.

„Iść dalej” – gdyby to było takie proste.

Rzeczywiście, nawet rozwód nie oznacza psychologicznego zakończenia związku. Rozstanie po rozwodzie czasami trwa trzy lata. Nie oznacza to, że przez trzy lata kocham go/ją, ale że nadal istnieje łącząca nas nić, ta osoba jest we mnie. Czasem słyszę w gabinecie: „Rozwiedliśmy się, ale ja nadal o nim śnię. Zastanawiam się, co on robi, jak mu się wiedzie”.

Niektóre osoby mówią, że po zdradzie już nikomu nie zaufają.

To oznacza, że poprzedni związek jeszcze się nie zakończył. Można powiedzieć, że na poziomie psychologicznym jest to uzasadnione, dopóki brak zaufania nie stanie się motywem przewodnim w życiu. Doświadczenie zdrady jest idealną pożywką dla różnych generalizacji: mężczyźni są nic nie warci, mama zawsze powtarzała, że nie można im ufać; wszystkie kobiety ranią etc. Z czasem przestajemy sprawdzać rzeczywistość i zaczynamy ją przeżywać przez pryzmat zgeneralizowanych przekonań. To nie jest dobre, bo zawęża możliwości w życiu i zniechęca do eksperymentowania.

Raz zawiedzione zaufanie trudno odbudować, ale nie jest to niemożliwe. Ważne, żeby ten pierwotny lęk nazwać i na bieżąco analizować swoje emocje.

Trudne jest też wybaczenie zdrady. Co to właściwie znaczy – wybaczyć?

To znaczy: dopuścić do siebie doświadczenie zdrady i nadać mu swoje znaczenie. Też ujawnić swój ból, ale nie zatrzymywać się na etapie jego przeżywania, lecz zastanowić, co on może dobrego dać.

Wybaczyć oznacza też wrócić do więzi. Nie rozpamiętywać bez końca zdrady partnera: gdzie byli ze sobą, co robili, jak się dotykali. „Wybaczam, bo jesteś dla mnie ważny. Uświadomiłam sobie, jak bardzo cię kocham. Wybaczam, bo widzę, że się zmieniasz”.

Wybaczyć nie oznacza jednak akceptacji zachowania czy zapomnienie o zdradzie. To zaakceptowanie doświadczenia i wyciągnięcie z niego lekcji dla siebie i związku. Jeśli zdrada oznacza koniec relacji, warto wybaczyć dla siebie, żeby zrobić miejsce na nowe doświadczenia, a nie tkwić w przeszłości.

Bardzo dojrzałe podejście. Jak wiele par je reprezentuje?

Raczej niewiele. Wiele osób jest przekonanych, że raz wystarczy się pokochać, a potem już wszystko będzie dobrze. Od kilku lat obserwuję wśród par, że one nie mają wypracowanych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Zamiast mierzyć się z problemem, mówią: widocznie nie pasujemy do siebie; jak nie chcesz być w związku, to sobie idź, ja już mam dosyć. Nie dostrzegają w trudnościach wyzwania, z którym warto się zmierzyć, tylko sygnał, że związek jest w fazie agonalnej, więc należy go czym prędzej zakończyć. W takiej sytuacji skorzystanie z pomocy psychoterapeuty nie jest oznaką słabości pary, lecz jej siły, a umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach można się nauczyć.

Czy są jakieś pożytki ze zdrady?

Zdrada jest okazją, by przyjrzeć się swoim potrzebom. Pracuję często z parami, które mimo 25-letniego stażu nie wiedzą, czego potrzebuje partner. Żyją według starych założeń, przyzwyczajeń, rzadko mówią: teraz sprawdzam. Rutyna też robi swoje, między innymi zabija ciekawość drugiego człowieka. Zdrada może być zaproszeniem do rozmowy o związku, „przeglądem” relacji.

Stephen Karmpan, psychoterapeuta i analityk transakcyjny, stworzył skale intymności psychicznej. Po jednej stronie skali jest milczenie, potem rozmowa o sprawach codziennych i ideach, następnie rozmowa o mnie i o tobie, na drugim końcu rozmowa w kategoriach „my”. Wiele par nie wychodzi poza powierzchowną wymianę zdań o różnych sprawach, ludziach, ideach. Bez intymności psychicznej trudno myśleć w kategoriach „my”.

„Może skonsolidujemy nasze liczne kredyty?”, „Popatrz, jak sąsiad skosił ogródek” – dlaczego czasem to jedyne na co stać związek z 25-letnim stażem?

Intymna rozmowa wymaga otwarcia się na drugą osobę, z czym związane jest ryzyko zranienia. Dochodzą jeszcze wyniesione z domu wzorce budowania bliskości i intymności, a czasem ich brak, bo w niektórych rodzinach nie jest przyjęta rozmowa o sobie, o nas, dzielenie się swoimi emocjami.

Dużo się domyślamy. Nazywam to pseudotelepatią: „Ja myślę, że ty myślisz”. „Połóż się, jesteś zmęczony” – ale czy na pewno partner jest zmęczony? Skąd mamy to wiedzieć, jeśli nie zapytamy?

Nie rozmawiamy, bo jesteśmy zbyt pochłonięci logistyką życia. Teraz, w okresie pandemii, to wychodzi. Wychodzą tłumione emocje, dawne pretensje, utajone żale. Dom wysprzątany, seriale obejrzane, zostaliśmy we dwoje i jest ciężko. Ludzie przypominają sobie trudne chwile z przeszłości, na przykład zdradę. Zaczynają ją na nowo przeżywać, często w sposób nieadekwatny. Boję się o pary w czasach pandemii. Wiele nie wie, jak konstruktywnie ze sobą rozmawiać, a sytuacji nie pomaga lęk o przyszłość i zamknięcie w czterech ścianach.

Zdrada i co dalej? Pracuje pani z wieloma parami. Jak one sobie radzą z tak trudnym doświadczeniem?

Widzę, że coraz więcej osób zostaje ze sobą mimo zdrady, choć różnie te doświadczenia wykorzystują. Jedne pary ciągle tkwią w przyszłości, bardzo się męczą, boli je ta sytuacja, ale nic z nią nie robią. Inne nie chcą rozdrapywać ran i próbują wrócić do stanu sprzed zdrady, co jest niemożliwe. Często decydują się na kolejne dziecko, podróż dookoła świata, odnawiają śluby, formalizują związek. Idą dalej, ale nie przepracowują doświadczenia zdrady.

Najmniej jest par, które potrafią wziąć odpowiedzialność za zdradę i przetransformować swoje życie. Psychoterapeutka Esther Perel nazywa ich „odkrywcami” – ponownie wchodzą w ten sam związek, ale na innym poziomie.

Warto być odkrywcą?

Najłatwiej jest zakończyć związek. Kolejny nie będzie jednak szczęśliwy, jeśli nie wyciągniemy lekcji z poprzedniego i będziemy powtarzać ten sam schemat. Tak się nie da: przejść z jednej strony ulicy na drugą. Trzeba się zatrzymać i popatrzeć na mapę: czy dobrze idziemy, może lepiej zmienić tempo, wybrać inną drogę lub kierunek. Inaczej trudno będzie znaleźć to, czego szukamy w związkach: szczęścia, miłości, bliskości, bezpieczeństwa.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Przemysław Staroń
• RELACJE
• dziecko
• emocje
• nastolatki
• Naukowiec/Zofia Szynal
• samotność
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• Konrad Maj
• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Krystyna Skarżyńska
• RELACJE
• lęk
• postawy
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Artykuł

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Polacy akceptują ograniczenia

Koronawirus zamknął nas w domach i diametralnie zmienił nasze życie osobiste, rodzinne i zawodowe. Po pierwszym tygodniu walki z wirusem, 25 marca 2020 r., kiedy rozpoczęło się badanie naszych naukowców, wprowadzono m.in. zakaz zgromadzeń powyżej dwóch osób i przemieszczania się – z wyjątkiem wykonywania pracy, wolontariatu na rzecz walki z Covid-19 czy zakupów i zaspokajania niezbędnych potrzeb, jak wyjście z psem czy wizyta u lekarza.

Te ograniczenia życia codziennego Polacy zaakceptowali. Aż 82,4% respondentów zadeklarowało, że stosuje się do zaleceń bezpieczeństwa epidemicznego przekazywanych przez władzę. W związku z epidemią koronawirusa drastycznie ogranicza kontakty z ludźmi 82,3% respondentów, a w przypadku podejrzenia, że miało się kontakt z osobą zakażoną gotowym spędzić dwa tygodnie w kwarantannie jest 86,8% badanych.

Jednocześnie jesteśmy zwolennikami surowych kar finansowych dla osób, które nie przestrzegają zasad obowiązkowej kwarantanny (84,3%). Jedynie 14% ankietowanych uznało, że „środki bezpieczeństwa wprowadzone w związku z epidemią w kraju są zbyt restrykcyjne”.

Kobiety, osoby starsze i wykształceni najbardziej przestrzegają zaleceń

Zaleceń przestrzegają bardziej kobiety niż mężczyźni (wskaźnik jest tu aż 10% większy) oraz osoby starsze (po 55 roku życia). Mieszkańcy dużych miast przestrzegają zaleceń i ograniczeń częściej niż mieszkańcy wsi, lepiej wykształceni częściej od tych mniej wykształconych, a osoby majętne od osób o bardzo niskich dochodach. 

Respondenci niezależnie od preferencji politycznych podobnie akceptują zalecenia władzy i związane z nimi zakazy i nakazy. Mają również podobny poziom lęków, co w analogicznym badaniu wykazały Katarzyna Hamer, Marta Marchlewska (Instytut Psychologii PAN) i Maria Baran (Uniwersytet SWPS).

Istnieje jednak jeden wyjątek – wyborcy Konfederacji deklarują dużo mniejszą akceptację ograniczeń niż inne elektoraty, oraz mniej lęków. Możno to tłumaczyć niższym średnim wiekiem tych wyborców, ale też tym, że mają oni tendencję do myślenia o epidemii w kategoriach spiskowych. Okazuje się bowiem, że zwolennicy Konfederacji istotnie częściej zgadzają się ze stwierdzeniem: „Koronawirus jest zjawiskiem celowo nagłaśnianym przez koncerny farmaceutyczne, aby zarobić na szczepionkach, lekach oraz środkach ochrony”.

Widmo większej nieufności społecznej i stresu

Okazuje się, że wyższej akceptacji zaleceń władzy sprzyja nieufność społeczna. Im ktoś jest bardziej nieufny, tym silniej akceptuje zalecenia władzy dotyczące postępowania w sytuacji epidemii. Naukowcy zaznaczają jednak, że od lat stwierdza się wysoki poziom nieufności w naszym społeczeństwie i że jest on dość trwałą postawą Polaków.

Nieufność w czasie epidemii może jednak wzrosnąć, gdy będzie dużo przypadków łamania procedur, opuszczania kwarantanny, nieodpowiedzialności władzy czy służb publicznych. Tym samym zwiększy się poziom ogólnego niepokoju, lęku przed śmiercią i u wielu pojawią się zaburzenia, jakie wywołuje długotrwały stres. Warto zauważyć, że psychiatrzy i psychologowie kliniczni już dziś zauważają, że coraz więcej osób w obecnej sytuacji cierpi na zaburzenia snu.

Doświadczamy traumy?

Nieufność jest również jednym z istotnych objawów Zespołu Stresu Pourazowego (Post Traumatic Stress Disorders). „Stwierdzoną w naszym badaniu dodatnią zależność między nieufnością i akceptacją ograniczeń kontaktów społecznych można interpretować jako dowód, że nasze społeczeństwo już doświadcza poważnej traumy, a jej konsekwencje prawdopodobnie będą widoczne nie tylko w sferze osobistego życia, ale też w obszarze życia społecznego”, piszą autorzy raportu.

Nieufnością cechują się wyborcy konserwatywni

Naukowcy z Uniwersytetu SWPS zbadali również zależność między preferencjami wyborczymi respondentów a ich ogólną nieufnością wobec ludzi. Porównując wyborców KO i PiS-u, stwierdzono między nimi wyraźną różnicę w poziomie zaufania społecznego. Osoby o poglądach konserwatywnych zwykle cechuje wyższa nieufność społeczna w porównaniu do osób o poglądach liberalnych, co badanie częściowo potwierdziło. Elektorat PiS-u deklaruje silniejsze wartości konserwatywne niż pozostałe elektoraty, na co wskazują badania m.in. Wiesława Baryły i Bogdana Wojciszke (2018) oraz Piotra Radkiewicza (20190 i Krystyny Skarżyńskiej (2019).

Głosujący na Konfederację wykazali niższy poziom nieufności niż elektorat PiS, ale na zwolennikami tego pierwszego ugrupowania są osoby zarówno o konserwatywnym, jak i skrajnie liberalnym światopoglądzie (zwłaszcza w kwestiach ekonomicznych).

Jak oceniamy działania rządu?

Polacy są wyraźnie podzieleni, jeśli chodzi o ocenę działań władzy. 40,7% badanych uważa, że rząd dobrze radzi sobie z epidemią, a 31,9% nie zgadza się z tym stwierdzeniem. Działania rządu lepiej oceniają mieszkańcy wsi niż dużych miast (44,6% versus 33,5%) oraz nieco więcej kobiet niż mężczyzn.

Nie ufamy podawanym statystykom zachorowań. Aż 63,7% respondentów deklaruje, że rządzący nie podają społeczeństwu pełnych danych o skali zachorowań, ponad połowa badanych uważa, że władza nie podaje pełnych informacji o epidemii i że nie ufa w pełni rządowym komunikatom. Bardziej nieufni wobec informacji podawanych przez rząd są mieszkańcy dużych miast niż wsi (68,9% versus 59%) oraz częściej kobiety niż mężczyźni (65,4% versus 61,9%)

Zgodę z twierdzeniem „Rząd nie podaje społeczeństwu pełnych informacji o skali zagrożeń koronawirusem” najczęściej wyrażają wyborcy KO (81%), ale w tej kwestii nie ufa rządowi także 43,5% wyborców PiS.

Wielu z nas wierzy w teorie spiskowe związane z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Aż 26,2% respondentów uważa, że koronawirus jest zjawiskiem celowo nagłaśnianym przez koncerny farmaceutyczne, które w ten sposób chcą zarobić na szczepionkach, lekach oraz środkach ochrony. Duża część badanych, bo aż 30,7%, nie ma na ten temat zdania.

Majowe wybory w tradycyjnej formie

Pod koniec marca zdecydowana większość respondentów (75,8%) zgodziła się z twierdzeniem (dotyczącym przeprowadzenia wyborów w tradycyjnej formie), że „majowe wybory prezydenckie powinny zostać przesunięte”. Przeciw było jedynie 7,1% badanych. Za przełożeniem wyborów wypowiedziało się większość wyborców zarówno PiS-u (59,1%), jak i KO (89%).

Działamy prospołecznie 

Pomagamy

W dobie epidemii koronawirusa wykazujemy nastawienie prospołeczne, a deklarują to zwłaszcza ci o niższym poziomie nieufności. Prawie połowa badanych (47,6%) zadeklarowała, że w związku z epidemią pomaga innym osobom, które są w trudniejszej sytuacji niż oni sami. Że nie pomaga, podaje jedynie 15,4% badanych, a 20% nie ma na ten temat zdania.

Martwimy się o zdrowie innych, a nie swoje

Aż 72% badanych deklaruje, że bardziej obawia się o zdrowie swoich bliskich niż o własne (przeciwną deklaracje wyraża 5% badanych, a 23% wybiera odpowiedź „ani tak, ani nie”). Możemy wiec być pewni, że w tym trudnym czasie epidemii „pozostaniemy społeczeństwem, a nie luźnymi, samotnymi elektronami w zadżumionej, groźnej przestrzeni”, jak piszą autorzy badania.

***

Badanie zostało przeprowadzone między 24 i 26 marca 2020 r. na panelu badawczym Ariadna i zostało dokonane na ogólnopolskiej losowo-kwotowej próbie 1080 osób dorosłych (po 18. roku życia). Kwoty łączne dla wieku, płci, wielkości miejsca zamieszkania były dobrane tak, aby stanowiły statystyczną reprezentację tych grup w populacji pełnoletnich Polaków.

Badanie „Społeczeństwo wobec epidemii” zrealizowali naukowcy z Uniwersytetu SWPS: psycholog społeczny dr Konrad Maj i psycholożka specjalizująca się w badaniach postaw i zachowań politycznych, prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Katarzyna Popiołek
• RELACJE
• sytuacje kryzysowe
• wsparcie
• senior
• Naukowiec/Zofia Szynal
• Kwiecień 2020
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• kobieta
• seks

Ewa Pluta: Według badań z końca 2019 r. opublikowanych w „Archives of Sexual Behaviour”, 60 proc. ankietowanych kobiet symulowało orgazm podczas seksu z partnerem. Po co udawać?

Magdalena Zaborowska-Piecuch: Motywacji kobiet udających orgazm możemy się tylko domyślać. Pewnie część kobiet chce pokazać, że wszystko z nimi w porządku, są wartościowe. Inne bardziej myślą o partnerze niż o sobie. Nie chcą, żeby on pomyślał, że jest niewystarczająco dobrym kochankiem, który nie potrafi doprowadzić partnerki do orgazmu.

Nie bez znaczenia jest sposób prezentacji kobiecej seksualności w kolorowych pismach. Tu na pierwszym miejscu jest dążenie do przeżywania przyjemności seksualnej, zdolność do osiągania orgazmu, maksymalizacja satysfakcji z życia seksualnego. Nadawanie takiego znaczenia życiu intymnemu sprawia, że kobiety chcą osiągać sukces, także w tej dziedzinie. To może rodzić silną presję, by ze wszystkich sił dążyć do orgazmu, a gdy go nie ma – udawać.

Udając orgazm, kobiety strzelają sobie w kolano. Partner myśli, że skoro ona szczytuje, to wszystko jest w porządku, zadowala kobietę i nie musi się bardziej starać. Symulacja orgazmu jest drogą jednokierunkową – trudno z niej zawrócić. Jak wytłumaczyć, że kiedyś miałam orgazmy, a teraz już nie; nagle seks stał się problematyczny, a jeszcze miesiąc temu był bombowy.

Wystarczyłaby rozmowa.

Większość par ma świadomość, że w różnych sferach życia trzeba się dotrzeć. Wspólne mieszkanie to pole nieustannych negocjacji. Podobnie jak wychowywanie dzieci czy nawet sposób spędzania wolnego czasu. Z reguły dobrze jest, gdy rozmawia się o swoich preferencjach, oczekiwaniach, potrzebach. Tak wygląda nauka bycia ze sobą i większość z nas z tym nie dyskutuje, choć to wcale nie jest łatwe. Tymczasem w seksie wszystko ma się dziać naturalnie i najlepiej bez zbędnego gadania. Przeskakuje iskra, partnerzy odczuwają ochotę na seks w tym samym czasie, w brzuchu fruwają motyle, gra miłosna trwa całą noc, a jej ukoronowaniem jest orgazm, najlepiej jednoczesny u obojga. Tak jest, ale tylko w filmach pornograficznych.

A w prawdziwym życiu kobiety często zgłaszają się do gabinetów seksuologicznych z zaburzeniami orgazmu?

Kobiety często zafiksowują się na braku orgazmu, upatrują w tym wyłącznie swój problem. Może dlatego, że taki problem łatwo zidentyfikować – orgazm jest albo go nie ma. W tej drugiej sytuacji może pojawić się frustracja, bo nasze życie seksualne jest ubogie w porównaniu z tym pokazywanym w mediach czy znanym chociażby z opowieści koleżanek.

Podczas terapii okazuje się niejednokrotnie, że nie brak orgazmu jest głównym problemem, ale małe potrzeby seksualne czy trudność z uzyskaniem podniecenia w trakcie zbliżenia. Brak satysfakcji z kontaktów seksualnych wynika z nieznajomości swoich potrzeb: czego chcę, co sprawia mi przyjemność, co mnie pociąga, czy odpowiada mi partner, czy w ogóle mam dziś ochotę na seks.

Z kolei realizacji potrzeb obojga partnerów sprzyja, oprócz komunikacji, gra wstępna, która jednak wymaga od obydwojga dużego zaangażowania – skupienia się na dotyku, doznaniach, pieszczotach, a nie codziennych sprawach do załatwienia „na wczoraj”. Gra miłosna zdecydowanie zwiększa szanse na orgazmu.

Do łóżka wchodzimy też z rozmaitymi przekonaniami – z domu, szkoły, lekcji religii. One chyba też nie ułatwiają życia seksualnego?

Na co dzień pracuję w nurcie poznawczo-behawioralnym, który opiera się między innymi na badaniu przekonań – o sobie, innych i świecie. Coraz częściej bada się też, w jaki sposób nasze przekonania wpływają na seksualność, przyczyniając się do powstawania dysfunkcji seksualnych.

Przekonania te przeważnie wynosi się z domu. Na przykład matka powtarza córce, żeby uważała, bo „zdrada leży w naturze mężczyzn”, „że on zrobi jej dziecko i zostawi na lodzie”. Córka dostaje przekaz, że wobec mężczyzn należy zachowywać czujność, być nieufną i zdystansowaną. Nie może i nie chce dać się wykorzystać i zranić. Nawet jeśli nie zdaje sobie sprawy ze swojego nastawienia do mężczyzn i seksu, ujawnia się ono w relacji erotycznej. Z takim nastawieniem do drugiego człowieka trudno się zrelaksować, oddać przyjemności, pozwolić na luz, a co dopiero osiągnąć orgazm.

Zwłaszcza jak dochodzi do głosu przekonanie, że „kobieta powinna się szanować”.

Miałam pacjentkę, która była przekonana, że jako kobieta powinna się szanować. To, co pociągało ją w łóżku, było jednocześnie tym, co w jej mniemaniu stawia ją w złym świetle. Myślała, że jeśli opowie mężowi o swoich fantazjach seksualnych, uzna ją za kobietę wyuzdaną. Jej przekonania pozostawały w konflikcie z potrzebami, w konsekwencji wywołując frustracje, złość na siebie i niezadowolenie z życia erotycznego, co uniemożliwiało osiągnięcie orgazmu.

Inna pacjentka wyniosła z domu przekonanie, że wszyscy mężczyźni są obrzydliwi pod względem fizycznym. Jej matka często mówiła o mężczyznach, że wyglądają obrzydliwie. Ta kobieta uczyła się nieświadomie i od najmłodszych lat, że mężczyźni są okropni i odpychający fizycznie. W czasie kontaktów seksualnych ze swoim stałym partnerem nie czuła podniecenia, a wręcz odwrotnie, obrzydzenie. Nie mogła się odprężyć, zaangażować w pieszczoty, nie mówiąc o osiągnięciu orgazmu.

Kolejna uważała, że dla męża należy się poświęcać, jego potrzeby przedkładać nad swoje. I nie chodzi tylko o seks – choć faktycznie uznawała, że jej satysfakcja z seksu i orgazm są mniej ważne – ale niemal o każdą dziedzinę życia.

Bo przekonania, o których rozmawiamy i zasady rządzące naszym życiem, są często bardzo uogólnione, dotyczą wszystkich sfer życia. Od tych zasad nie ma wyjątków, „kobieta ma się szanować” i tak ma być zawsze. Poza tym zasad się nie łamie.

W osiągnięciu orgazmu przeszkadzają też konflikty psychiczne, które mogą mieć podłoże religijne. Na przykład Kościół katolicki, ale nie tylko, nie akceptuje seksu przed ślubem. Pewnie dla większości ludzi „dochowanie czystości” jest ponad siły. Złamanie tej zasady może jednak wywoływać w osobie wierzącej głębokie poczucie winy, które z kolei utrudni radosne przeżywanie seksu.

Jest jeszcze inne przekonanie – że orgazm orgazmowi nierówny.

Zapewne chodzi o dawno już obalony mit, który ufundował nam Zygmunt Freud. Twierdził on, że orgazm pochwowy jest bardziej dojrzały i lepszy niż ten uzyskany przez stymulację łechtaczki. Freud bardzo wiele wniósł do wiedzy o seksualności, w tym seksualności kobiet, ale w kwestii orgazmów się pomylił.

Dziś wiadomo, że podział na „lepszy” i „gorszy” orgazm nie ma uzasadnienia w badaniach naukowych. Obydwa orgazmy są równorzędne. Reakcja orgastyczne – m.in. skurcze mięśni wokół miednicy, pochwy i macicy – jest takie samo, niezależnie od typu orgazmu. Zresztą niewiele kobiet potrafi osiągnąć orgazm wyłącznie przez stymulację pochwy i często orgazm pochwowy jest osiągany częściowo dzięki stymulacji łechtaczki. A w ogóle sprawa nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać. Osiągnięcie orgazmu to w przypadku kobiet kombinacja różnych czynników: biologicznych, kulturowych, społecznych, psychologicznych.

To może zacznijmy od początku, czyli od biologii.

Ja bym powiedziała, że jednak początek jest w głowie – tu zaczyna się orgazm. Trudno go osiągnąć bez podniecenia, które ma zarówno komponent fizjologiczny, jak i poznawczy: oceniamy, że partner jest atrakcyjny, podoba nam się, mam ochotę być z nim blisko. To świetny początek.

Czasem brak orgazmu wynika z niewłaściwej stymulacji: zbliżenie trwa zbyt krótko, umiejętności obojga partnerów są niewystarczające. Ale tu wracamy do wcześniejszego wątku – rozpoznania swoich potrzeb. Znowu, bez rozmowy ani rusz. Jednak otwarta rozmowa o seksie wymaga sporych umiejętności komunikacyjnych, których z reguły nie mamy. Trzeba też dużej odwagi, by się odsłonić, mówić o sobie, swoich pragnieniach i potrzebach. Lęk przed zranieniem może odstręczać od otwartej rozmowy.

Jest też tak: edukacja seksualna kuleje, za to dobrze ma się przekaz, że o „seksie się nie rozmawia”. Nic dziwnego, że niewiele kobiet znajduje w sobie odwagę, by powiedzieć: „Wiesz, chciałabym, żebyś stymulował moją łechtaczkę bardziej intensywnie”. W ogóle ludzie mało ze sobą rozmawiają. Efekty są takie, że kobiety udają orgazm, a mężczyźni udają, że tego nie widzą.

Czy osiągania orgazmu można się nauczyć?

Nawet trzeba. Generalnie kobiety uczą się orgazmu, nie tak jak mężczyźni, którym jest on dany – towarzyszy ejakulacji. Treningiem seksualności może być na przykład masturbacja. Dzięki niej kobiety poznają, jakie sfery erogenne są szczególnie reaktywne, jaki rodzaj dotyku sprawia im najwięcej przyjemności. Im większa wiedza o swojej seksualności, tym większe szanse na orgazm.

Warto pamiętać, że seks to nie jedyna sfera życia, w której dążenie do celu jest ważniejsze niż sam cel. Zamiast zafiksowywać się na orgazmie, lepiej skupić się na budowaniu bliskości i intymności, pieszczotach, dotyku, zabawie.

Orgazm jest fantastycznym przeżyciem, ale jeśli myśl, czy go przeżyjemy, czy nie, niszczy życie seksualne, to może lepiej sobie odpuścić?

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• przemoc
• Naukowiec/Magdalena Sękowska
• Naukowiec/Zofia Szynal
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• ROZWÓJ
• związki
• seks
• mężczyzna

Ewa Pluta: Mówi się, że seks jest papierkiem lakmusowym relacji. Co w takim razie mogą oznaczać problemy w tej sferze życia?
 
Daniel Cysarz: Trudności seksualne to często opowieść o tym, że coś niepokojącego dzieje się w życiu. To mogą być problemy ze zdrowiem, których nie wiążemy z mniejszą sprawnością seksualną. Czasem alkohol, wszelkie używki, przyjmowane leki. Także brak akceptacji swojego ciała. Wstydzimy się go i nie lubimy, więc w łóżku nie pozwalamy sobie na otwartość i spontaniczność. Ale partner o tym nie wie i zaczyna myśleć, że może problem jest w nim. 

Często pracuję z parami, które na początku mówią, że ich relacja jest niemalże idealna. Świetnie się dogadują, tylko ten seks im nie idzie. Zazwyczaj już po pierwszej sesji okazuje się, że to nie z seksem jest problem, ale z ich relacją. 

Czyli?

Partnerzy nie potrafią komunikować swoich potrzeb i uczuć. Nie mówią o tym, co lubią i co jest dla nich w życiu ważne. Do łóżka wchodzą z oczekiwaniami wobec siebie, często wygórowanymi, ale ich też nie artykułują. Jeśli w codziennym życiu zawodzi komunikacja, nie ma co liczyć na to, że w w sferze seksualnej będzie lepiej.

Teoretycznie jest to oczywiste, ale w praktyce już niekoniecznie?
 
Różnie to bywa. Wielu pacjentów szuka pomocy na własną rękę, sięga po fachową literaturę. Nie są więc zdziwieni, gdy dochodzimy do wniosku, że ich problemy z seksualnością są objawem pewnych dysfunkcji w innych sferach życia. Na przykład przedwczesny wytrysk. Zwykle okazuje się, że przyczyną przedwczesnego wytrysku nie jest wcale zbyt duży poziom podniecenia, tylko napięcia emocjonalnego. Mężczyzna wchodzi do łóżka ze zbyt wieloma oczekiwaniami wobec siebie: żeby seks trwał długo, żeby sprawić jej przyjemność, żeby miała orgazm. Jednocześnie zaczyna czuć lęk, że wszystkich oczekiwań nie będzie mógł spełnić. Praca terapeutyczna skupia się więc na radzeniu sobie z lękiem i nierealnymi oczekiwaniami, a nie podniesieniu sprawności seksualnej.

Czy wiele problemów z seksualnością nie wynika z tego, że traktujemy ją w oderwaniu od innych sfer życia? 
 
Rzeczywiście, seks jest czasem traktowany jak kolejna funkcja fizjologiczna, odseparowana od relacji. Bywa wykorzystywany instrumentalnie. Czasem jeden z partnerów ma problemy z regulacją emocji i uprawia seks głównie po to, żeby zredukować napięcie. Drugi partner może czuć się wykorzystywany i traktowany przedmiotowo. To jest swoiste oszustwo, bo jedna osoba chce bliskości, czułości, intymności, a druga tylko się rozładować. 

Zbyt rzadko zastanawiamy się, czego szukamy w seksie, a może okazać się, że poza przyjemnością i rozładowaniem popędu szukamy tam: bliskości, akceptacji, dowartościowania się, poczucia bezpieczeństwa, poczucia przynależności. Brak uświadomienia sobie własnych potrzeb może komplikować nam życie seksualne.

Czasem potrzeby niezaspokojone w relacji chcemy zaspokajać w seksie, a gdy partner go odmawia, możemy czuć podwójną stratę.

Jesteśmy uwikłani w przeróżne skrypty kulturowe. Od dzieciństwa wbijane są nam do głów ciekawe przekonania, takie jak to, że „o tych sprawach się nie rozmawia”. 
 
Opuszczamy dom nie tylko z bagażem przekonań na temat seksu i seksualności oraz roli kobiety i mężczyzny w związku, ale też oczekiwaniami – względem siebie i innych. Kobieta myśli: w seksie trzeba się poświęcić, najważniejsza jest przyjemność mężczyzny, ja jestem na drugim planie. Mężczyzna: muszę być sprawny seksualnie, pokazać się z jak najlepszej strony, nie mogę zawieść.

Z domu dostajemy też „w gratisie” modele tworzenia relacji, budowania bliskości, wyrażania lub niewyrażania emocji. Bo te skrypty, choć często nieuświadomione, mają realny wpływ na życie. Seks staje się sceną, na której partnerzy odgrywają nieswoje role. Wkrada się między nich napięcie. Próbują udowodnić sobie coś, czego nie potrafią nawet nazwać. 

Rzadko się zdarza, że w trakcie pierwszych spotkań para rozmawia na temat swoich przekazów z domu na temat seksu: „Ja mam taki skrypt, ty masz taki, choć prognozy nie są dobre, spróbujmy zbudować coś nowego”.

W tworzeniu się naszej dorosłej seksualności nie bez znaczenia są pierwsze doświadczenia seksualne, a także dalszy rozwój psychoseksualny – zarówno te trudne przeżycia, jak i budujące. Te doświadczenia nakładają się na orientację seksualną, tożsamość płciową, preferencje seksualne, temperament i osobowość. Kompilacja tego wszystkiego składa się na pewien „posag seksualny”, z którym wchodzimy w relację z partnerem, który też wnosi swoją seksualność. Stąd życie seksualne pary raczej powinno zaczynać się od rozmowy na temat seksualności, a nie od seksu.

W sferze seksualności nie dzieje się najlepiej. Od czego zacząć wdrażanie planu naprawczego?

Najważniejsze jest poznanie siebie i swoich potrzeb. Warto przyjrzeć się, czy relacja z partnerem/partnerką i jej składowa, czyli seksualność, jest zgodna z nami. Może się okazać, że robimy coś wbrew sobie. Dlaczego? To pytanie, na które coraz częściej próbujemy sobie odpowiadać. Warto tej odpowiedzi poszukać samemu lub razem z partnerem, jeśli pomimo usilnych prób nie udaje się jej odnaleźć, można rozważyć wizytę u specjalisty.

Zwykle terapia rozpoczyna się od ustaleniu przyczyn problemów w sferze seksualnej, które w większość przypadków dotyczą pozaseksualnych obszarów funkcjonowania. Może się okazać, że brak ochoty na seks w relacji wynika z problemów w komunikacji, braku poczucia akceptacji lub niskiego poczucia wartości. Pomyślnie zakończony proces psychoterapii zwykle pozytywnie przekłada się na zadowolenie z seksu. Innymi słowy, dobrostan w naszym życiu i relacji, zwykle ma przełożenie na dobry seks, a nie odwrotnie.

Seksualność nie powinna być nigdy źródłem dyskomfortu czy cierpienia, ale ważną częścią ogólnego dobrostanu psychicznego, a jeśli mowa o seksualności w parze – to dopełnieniem bliskiej, wartościowej relacji. 

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• ROZWÓJ
• emocje
• związki
• seks
• mężczyzna
• Naukowiec/Andrzej Gryżewski

Ewa Pluta: Męska seksualność nie jest niczym skomplikowanym. Taki panuje stereotyp.

Andrzej Gryżewski: Czasem słyszę takie stwierdzenia od swoich pacjentów. Pytam później, dlaczego przyszli do mojego gabinetu, skoro tak świetnie sobie radzą. Zwykle odpowiadają: mój przypadek jest wyjątkowy. Generalnie seksualność jest bardzo skomplikowaną materią, ale przy zachowaniu zdrowych zasad staje się źródłem przyjemności, satysfakcji, bliskości.

O jakich zdrowych zasadach pan mówi?

Nie będę odkrywczy, jeśli powiem, że kluczowe jest unikanie tak zwanej „gospodarki rabunkowej”. Pierwszym jej aspektem jest wysypianie się. Ale większość mężczyzn nie wiąże braku snu z problemami z seksualnością. Śpią poniżej siedmiu godzin, co w konsekwencji zaburza wydzielanie testosteronu. Dalej mamy efekt domina: mniej testosteronu, to mniejszy popęd seksualny, słabnące pożądanie, problemy z inicjacją zbliżenia. Okradanie się między innymi ze snu to właśnie gospodarka rabunkowa. Prędzej czy później seks musi runąć.

Na drugim miejscu jest dieta, a raczej jej brak. Wielu mężczyzn nie je śniadań, czyli podstawowego posiłku w ciągu dnia. Myślą, że poranna kawa wystarczy. W przelocie, koło południa zjadają na mieście szybką przekąskę. Aż nadchodzi wieczór. Wreszcie można się najeść do woli, ale takie obżarstwo ma swoje konsekwencje w postaci odkładającej się tkanki tłuszczowej. Tu problem jest nie tylko estetyczny, lecz przede wszystkim zdrowotny: otyłość brzuszna może powodować zwiększone wydzielanie żeńskich hormonów, np. estrogenów, a hamować produkcję testosteronu. W konsekwencji ochota na seks jest mniejsza.

W ogóle tryb życia ma ogromny wpływ na seksualność. Wielu moich pacjentów siedzi przez większą część dnia. Zwłaszcza teraz, w czasach pandemii, ruch praktyczne wypadł z ich życia. Zwykle pracują po 8-10 godzin dziennie przed komputerem, w domu odpoczywają na kanapie przed telewizorem, jednocześnie rozpamiętując, co się wydarzyło tego dnia w pracy. Gdzie tu jest miejsce na sport? Ciało jest w coraz słabszej kondycji, a co za tym idzie jakość seksu się pogarsza. A wystarczyłoby 30 minut szybkiego marszu dziennie. Naprawdę, nie trzeba biegać ultramaratonów, żeby mieć udane życie seksualne.

Czy my nie sprowadzamy w tym momencie seksualności do sprawności seksualnej? Wysypiaj się, ćwicz, jedz zdrowo, bo inaczej nie dasz rady.

To, o czym powiedziałem, to absolutna podstawa, „abc dobrego seksu”. Oczywiście, w seksualności nie chodzi tylko o mechaniczną czynność, ale też o spełnienie emocjonalne. I tu płeć nie ma znaczenia. Choć mężczyźni w większości stawiają na „pokazowy performance” – aby seks był dobrze wykonany, najlepiej z fajerwerkami rodem z porno. Obrazowo opisałem ten mechanizm w „Macho. Instrukcja obsługi”. Mężczyźni o swoją głowę już tak nie dbają. Podstawowa zasada w seksuologii brzmi: jeśli ciało jest podniecone, musi minąć kilkanaście, a często kilkadziesiąt minut, aby głowa została zaktywizowana. Ale jeśli głowa jest zaktywizowana, to ciało szybko się do niej dostosowuje. Krótko mówiąc, mężczyźni nie doceniają sfery emocjonalnej w seksie.

Seksualność to jedno, a emocje drugie?

Jeden z pacjentów trafił do mnie z zaburzeniami erekcji. Zapytałem, czy jego partnerka odpowiada mu fizycznie. W skali od 1 do 10 ocenił ją na 2. Czyli mu się nie podoba. On lubi niskie, szczupłe, brunetki, a od 3 lat jest w związku z kobietą, która ma metr osiemdziesiąt wzrostu, waży ponad 90 kilogramów i jest blondynką. I uwaga, tu się zaczyna mit miłości romantycznej, który mówi, że jak ludzie się kochają, to wszystko będzie dobrze. Niestety, miłość nie wystarczy. Wracając do mojego pacjenta, intelektualnie są świetnie dopasowani. Lubi z nią spędzać czas, dobrze się dogadują, ale ten seks. W toku wychowania mówiono mu, że atrakcyjność fizyczna jest nieważna, liczą się intelekt i osobowość. Jeśli będzie szczerze kochać swoją partnerkę, to w sferze seksualnej wszystko samo się ułoży. Absolutnie nie. Trzeba wybrać osobę dopasowaną do nas ciałem i umysłem.

Wielu mężczyzn przychodzi do seksuologa w momencie ogromnego kryzysu: partnerka kastruje, on jej nie docenia, nie szanuje, nie lubi. Ale mężczyźni często nie mówią o problemach w sferze emocjonalnej, tylko że chcą mieć lepsze wzwody. Czasem mam wrażenie, że moi pacjenci najchętniej zostawiliby swoje penisy w gabinecie, żebym je naprawił psychoterapeutycznie, a oni się po nie zgłoszą, jak wszystko będzie gotowe. Z zawodu nie jestem jednak mechanikiem, tylko seksuologiem. Pracujemy z pacjentem nad całością, a nie tylko wycinkiem.

Seksualność zaczyna się w głowie?

Na pewnym etapie rozwoju psychoseksualnego. U większości mężczyzn między 16 a 25 rokiem życia pojawia się automatyzm seksualny. Z reguły zawsze są gotowi na stosunek seksualny i nie jest tak ważne, co czują do partnerki. Potem na pierwszy plan wchodzi zaangażowanie emocjonalne: zainteresowanie drugą osobą, szacunek, pożądanie. Mężczyźni często nie zdają sobie z tego sprawy i do gabinetu seksuologa trafiają rozczarowani – przede wszystkim sobą. Myślą, że skoro nie mają wzwodu na zawołanie, to są wybrakowani. Stąd już tylko krok do konfliktów małżeńskich czy partnerskich.

Cały problem w tym, że seksualność jest postrzegana jako sfera życia odseparowana od pozostałych?

Emocje i seksualność muszą być w harmonii. Wtedy seksualność jest radosna i ekscytująca. Obydwie osoby czują się nasycone po seksie. Często słyszę jednak w gabinecie coś innego: ona wygląda jak miss Polski, gdy idę z nią po mieście, wszyscy się oglądają, ale ja nie mam ochoty uprawiać z nią seksu. A jeśli już to robię, czuję potem smutek, złość, żal. W seksuologii tak to nazywamy: smutek po akcie. Ta emocja pojawia się, gdy seks jest w niezgodzie z nami, naszymi potrzebami, oczekiwaniami, upodobaniami.

W „Sztuce obsługi penisa” wspomina pan, że deficyty w męskiej seksualności wynikają z braku kontaktu ze sobą. Praca terapeutyczna powinna zacząć się od lepszego poznania siebie?

Bez nawiązania kontaktu ze sobą trudno o sukces psychoterapii. Innymi słowy, przychodzi mężczyzna do gabinetu seksuologa i mówi, że ma problemy z zaburzeniami erekcji. Jeśli on nie podzieli się swoim doświadczeniem, nie opowie o swoich emocjach, to prawdopodobnie terapia skończy się na niczym. Jak ustalić diagnozę? Zgadywać, co jest rzeczywistym problemem? To diagnoza jest matką terapii. Jaka diagnoza, takie sposoby rozwiązania problemu. Seksualności nie da się naprawić zaocznie.

Często słyszę od mężczyzn, że od miesięcy nie uprawiają seksu, choć chcieliby. Nie wiedzą, z czego wynika ich stan. Przecież partnerka jest chętna, otwarta, seksowna. Dopiero potem okazuje się, że w pracy przeżywają chroniczny stres. Albo niedawno zmarła bliska im osoba. Mają prawo do żałoby, opłakiwania straty, ale sobie go odmawiają. Jednocześnie nie dostrzegają połączeń między różnymi sferami życia. Widzą przyczynę, widzą skutek, ale nie widzą zależności między nimi. Nad myśleniem przyczynowo-skutkowym też bardzo często pracujemy. Niby oczywiste, a dla wielu kompletnie niewidoczne.

Wstyd w sypialni – to też męski problem?

Wstyd jest bardzo demokratyczny, dotyczy wszystkich płci, orientacji seksualnych, zawodów. Natomiast wielu mężczyzn wstyd przykrywa alkoholem. Zresztą 60 proc. ludzi nigdy nie uprawiało seksu na trzeźwo. Dla mnie, jako seksuologa, oznacza to, że 60 proc. ludzi stresuje się seksem i czuje przed nim lęk. Typowo męskie lęki to: jak wypadnę, czy partnerka zaakceptuje długość mojego członka, czy ona nie rozczaruje się seksem, czy doprowadzę ją do 50 orgazmów w ciągu nocy, czy przebiję jej poprzednich partnerów, czy dzisiejszy seks będzie wspominała przez najbliższe lata. Pod tymi lękami kryją się głębsze lęki – że jest się niewystarczająco sprawnym seksualnie, czułym, majętnym, doświadczonym życiowo. Nie to, co inni. Oni na pewno są lepsi.

Wstyd pewnie przeszkadza w budowaniu bliskości?

Wstyd przeszkadza partnerom komunikować o swoich potrzebach. Po kilku miesiącach związku mężczyzna czuje, że jego popęd seksualny nie jest już tak wysoki jak na początku, ale wstydzi się powiedzieć o tym partnerce. Boi się zranienia, często kpin. Schodzi więc do partyzantki seksualnej, czyli zaspokaja swoje potrzeby seksualne, masturbując się z wykorzystaniem fantazji lub oglądając pornografię.

„Mężczyźni są bardzo samotni w swoich problemach z seksem” – to pana słowa. Co się pod nimi kryje?

Tak, to ważna i smutna refleksja, którą w gabinecie słyszę od mężczyzn kilkadziesiąt razy na tydzień. Niejeden mężczyzna boryka się z problemami z seksualnością, ale nie ma komu o nich powiedzieć. Partnerce życiowej nie chce. Ma poczucie, że nie gra z nią do jednej bramki. Nawet więcej, ona jest po drugiej stronie barykady, odgrywa rolę surowego cenzora. Koledzy? Trudno się przyznać przed kumplami ze szkoły czy pracy, że „z seksem nie dowożą”. Boją się, że stracą twarz, wylądują na dole hierarchii społecznej. Z rodzicami o seksie się nie rozmawia. Z rodzeństwem też głupio. Kto zostaje?

Seksuolog.

W gabinecie często okazuje się, że jestem pierwszą osobą w życiu tego mężczyzny, z którą on dzieli się swoimi problemami z seksem. Czuję wtedy ogromny smutek, że ta ważna sfera życia jest zaniedbywana, na co wpływ ma między innymi dominująca norma kulturowa, zgodnie z którą o seksie nie powinno się mówić. Powinno się go jedynie uprawiać, jak próbuje nas przekonać w spotach społecznych Ministerstwo Zdrowia (śmiech).

Dostrzegam jednak pozytywne zmiany. Mężczyźni coraz częściej sięgają po fachową literaturę, szukając w niej rozwiązań swoich problemów. Wreszcie zwalczają w sobie wstyd i udają się do seksuologa. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że przyjście na pierwszą wizytę to 80 proc. sukcesu. Pacjenci zrzucają z siebie taki ciężar, że z sesji wychodzą bez kurtki, czapki, parasola, nawet kluczyków do samochodu. Czują się jakby przebiegli ultramaraton i dostali medal. Potem jest już z górki.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• wsparcie
• stres
• Naukowiec/Zofia Szynal
• Naukowiec/Agnieszka Popiel
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Ekspert

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Magdalena Śniegulska
• RELACJE
• dziecko
• rodzic
• lęk
• złość
• Naukowiec/Zofia Szynal
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Ekspert

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Ewa Jarczewska-Gerc
• RELACJE
• związki
• lęk
• Naukowiec/Magdalena Sękowska
• Kwiecień 2020
• koronawirus
• Wydarzenie
• Webinar

Cykl tematyczny: Kwiecień 2020

Hasło miesiąca: Koronawirus

Ekspert

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Joanna Gutral
• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• nastolatki
• lęk
• złość
• poczucie winy
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

1. Film „W głowie się nie mieści” 
Animowana historia dla widzów w każdym wieku o tym, jakie role pełnią dane emocje, za co odpowiadają i o czym nas informują. To doskonały film familijny.

2. Książka Marty Król-Fijewskiej „Stanowczo, łagodnie, bez lęku”
Krótki i praktyczny przewodnik o tym, jak współpracować ze swoimi emocjami w sytuacjach społecznych. Dowiemy się z niego, o czym może informować złość, jak przełamać lęk w kontakcie z innymi osobami i jak z trudnych emocji uczynić swoich sprzymierzeńców.

3. Film „7 uczuć”
Radość, złość, smutek, strach, samotność, wstyd i poczucie winy. Z tymi uczuciami mierzą się bohaterowie filmu Marka Koterskiego. Czy tylko oni? Są to emocje uniwersalne, dotyczące nas wszystkich. Odczuwamy je od wczesnego dzieciństwa i rzutują na całe nasze życie. O pułapkach unikania emocji i konsekwencjach ich nadmiarowego przeżywania oraz o tym, jak znaleźć złoty środek, można się dowiedzieć z historii Adasia Miauczyńskiego.

4. Książka Agnieszki Jucewicz „Czując”
Rozmowa wybitnych psychologów i psychoterapeutów z redaktorką Agnieszką Jucewicz, podzielona na rozdziały o danych emocjach. Forma wywiadu sprawia, że mamy wrażenie aktywnego uczestnictwa w rozmowie na tematy, które trudno niekiedy poukładać w głowie samodzielnie. Ta lektura sprawia, że potrafimy głębiej zajrzeć w siebie.

5. Książka Roberta L. Leahy’ego „Lekarstwo na zmartwienia”
Komu nie zdarza się czasem martwić? A co w sytuacji, gdy zmartwień jest tak wiele i są one tak duże, że poziom lęku, jaki w związku z nimi odczuwamy, staje się trudny do zniesienia? Wybitny psycholog i psychoterapeuta w siedmiu krokach pokazuje, w jaki sposób radzić sobie ze zamartwianiem się i lękiem.

6. Książka Hayesa Louise „W pułapce myśli – dla nastolatków. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem”
Poradnik zawiera konkretne wskazówki, zadania oraz ćwiczenia pomagające radzić sobie z trudnymi emocjami.

7. Serial Robii Rashid „Atypowy”
Obraz porusza bardzo wiele wątków związanych z okresem dorastania, widzianych oczami chłopaka z zespołem Aspergera, ale dotyczących każdego nastolatka i każdej nastolatki.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• nastolatki
• lęk
• złość
• poczucie winy
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• lęk
• złość
• poczucie winy
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Konrad Piotrowski
• RELACJE
• dziecko
• rozwój dziecka
• niemowlak
• analiza zachowania
• rodzina

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ROZWÓJ
• zdrowie psychiczne
• Naukowiec/Magdalena Sękowska
• rodzina

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Konrad Piotrowski
• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• lęk
• złość
• poczucie winy
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• lęk
• złość
• poczucie winy
• Naukowiec/Mateusz Banaszkiewicz
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• lęk
• złość
• poczucie winy
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Styczeń 2020

Hasło miesiąca: Trudne emocje

Gość

Prowadząca

Szczegóły

Dariusz Doliński

• Dariusz Doliński
• RELACJE
• ROZWÓJ
• samoocena
• emocje
• lęk
• złość
• porównania społeczne
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Strach kiedyś i dziś 

Maskowanie emocji

Porównania społeczne i samoocena

Wypieranie smutku i „strategie sukcesu”

Mechanizm autoafirmacji i zarządzenie emocjami

Trudne emocje a różnice międzypłciowe

Nastrój a zachowanie

Artykuł był opublikowany w kwietniowym wydaniu „Newsweek Psychologia 2/17”.
Czasopismo dostępne na stronie »

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
• RELACJE
• agresja
• dziecko
• emocje
• złość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020
• komunikacja a emocje

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Nieprzyjemna, ale bardzo potrzebna

Złość to emocja działania. Daje o sobie znać, gdy na naszej drodze pojawia się przeszkoda. Coś blokuje nam realizację naszego celu, wartości, zagraża nam. Jedynym sposobem, by stawić temu opór jest pokazanie złości – tego, że „jestem silna, jestem w stanie się obronić”. Ważne, żebyśmy trafnie swoją złość rozpoznawali i stosowali ją adekwatnie do naszej trudnej sytuacji. Jeżeli jesteśmy osobami, które zniekształcają postrzeganie swojego położenia, czyli np. widzą zagrożenie tam, gdzie go nie ma i przez to przeżywa złość – jest to sytuacja nieadaptacyjna lub wręcz dysfunkcjonalna. Ponieważ i siebie, i innych wprowadzamy w błąd. Wtedy inni mogą reagować na nas wycofywaniem się, unikaniem kontaktu i relacji – a może przecież nam na niej zależeć.

Zgubna może być dla nas również sytuacja odwrotna, kiedy złość tłumimy. Ponosimy wtedy duże koszty zarówno fizjologiczne, jak i psychologiczne. Psychoterapeuci wskazują, że skutkami niewyrażania złości – jaki to wzorzec nabyliśmy jako dzieci – są m.in.: zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia lękowe, psychosomatyczne oraz uzależnienia od środków psychoaktywnych, seksu czy zakupów.

Prelegentki

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• agresja
• przemoc
• związki
• rodzina
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• agresja
• przemoc
• związki
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• agresja
• przemoc
• związki
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Prelegentka

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Agnieszka Bratkiewicz,
• RELACJE
• agresja
• przemoc
• związki
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Marta Januszkiewicz: Jakie zyski z bycia w relacji z przemocowym partnerem widzi kobieta, która jest przez niego krzywdzona? Dlaczego w takim związku trwa?

dr Agnieszka Bratkiewicz: Może widzieć zysk w postaci stabilności ekonomicznej, bo wiele osób jest od partnera czy partnerki zależna finansowo. Część osób mówi sobie: „on jaki jest, taki jest, ale dzieci mają ojca”, „mam się z kim pokazać”. W zasadzie każda kobieta, która doświadczała przemocy, ma nadzieję, że partner się zmieni. Partner przemocowy nie jest przemocowy przez 24 godziny na dobę – co pewien czas bywa ujmujący, przeprasza za swoje złe zachowanie, obiecuje poprawę, daje prezenty i może mieć też różne interpersonalne zalety. Pamiętajmy jednak, że zwykle kobieta pozostaje w takiej relacji, nie by z niej czerpać zyski, lecz by nie pomnażać strat – czyli z obawy o to, co może się wydarzyć, gdy zdecyduje się związek zakończyć.

Jakie są pierwsze sygnały, że partner może być skłonny do przemocy?

Jeśli widzimy w naszym partnerze uogólnione tendencje do agresji i wrogości – jeśli ktoś agresywnie reaguje wobec swoich rodziców, swoich zwierząt czy znajomych i nie ma z tego powodu większych wyrzutów sumienia, to istnieje pewne ryzyko, że będzie agresywny również wobec nas. Im bardziej partner jest impulsywny, wybuchowy, skłonny do nagłych i gwałtownych reakcji oraz mało opanowany, tym ryzyko, że stosuje zachowania przemocowe, jest większe. Bardzo niepokojącym objawem jest dążenie do nadmiernej kontroli nad drugą osobą. Szczególnie decydowanie, z kim ona ma się spotykać, a z kim nie, ingerowanie w częstość spotkań z rodziną, przyjaciółmi i dalszymi znajomymi, a także stosowanie za nieposłuszeństwo sankcji. Ofiara słyszy: „to nie są osoby dla ciebie”.

Nadmierna i nieuzasadniona zazdrość również jest formą kontrolowania: „nie wolno ci rozmawiać z tą osobą”, „dlaczego się na niego spojrzałaś?”, „dlaczego się do niej uśmiechnąłeś?”, „dlaczego jesteś dla niego taka miła?”. Zwróćmy uwagę, że im mniej bliskich kontaktów ma druga osoba, poza tymi z partnerem, to tym bardziej staje się od niego zależna.

Mogą się też pojawić próby wpływania na to, jak osoba się ubiera, jak wygląda: „to ci wolno nosić, a tego nie”, „masz schudnąć”, „obetnij włosy”, „zmyj makijaż”, czy ośmieszanie: „fatalnie w tym wyglądasz”, „jak głupio”. Kontrola może dotyczyć różnych sfer życia: pracy, finansów, spędzania czasu wolnego. Nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, ale kontrola też może być formą przemocy.

Podsumowując, sygnałem ostrzegawczym może być skłonność partnera do traktowania nas instrumentalnie, próby kontrolowania różnych sfer naszego życia oraz izolowania od bliskich nam ludzi, a także tendencje do reakcji agresywnych i niski poziom samokontroli.

Statystycznie częściej agresorami są mężczyźni. Jakie są tego przyczyny? Czy jest to związane z utrwalonym kulturowo maczyzmem, postrzeganiem mężczyzny, jako tego, kto „trzyma wszystko mocną ręką”, kto dominuje i jest sprawczy, za wszelką cenę?

Rzeczywiście mężczyźni – a zwłaszcza młodzi, do 35. lub 40. roku życia – są bardziej agresywni, niezależnie na jaką statystykę byśmy popatrzyli: przemocy w związku, pobić, rozbojów czy napadów. Nie chcę tu rozstrzygać, na ile to kwestia biologii, a na ile kultury, choć wiele wskazuje na ewolucyjne uwarunkowania. Można powtórzyć za profesorem Wojciszke, że z różnic indywidualnych między ludźmi najsilniejsze są różnice międzypłciowe dotyczące seksu i agresji.

Czy sprawca przemocy sam był wcześniej jej ofiarą i naśladuje utrwalone wzorce?

Rzeczywiście, często się zdarza się, że sprawca przemocy sam wcześniej był jej ofiarą albo miał ją modelowaną w swoim najbliższym środowisku. Wyobraźmy sobie chłopca, który obserwuje, jak jego ojciec przemocowo kontroluje matkę – przez popychanie, krzyki, wyszydzanie, wyśmiewanie. Ten chłopiec, ucząc się od ojca agresywnych zachowań, może przejąć taki model prowadzenia relacji interpersonalnych i w przyszłości, gdy dorośnie, tak samo traktować swoją partnerkę.

Przeżycie przemocy w dzieciństwie, zgodnie z wynikami badań, jest istotnym czynnikiem ryzyka wchodzenia w życiu dorosłym w przemocowe związki, zarówno w roli ofiary, jak i agresora – ta zależność występuje i u kobiet, i u mężczyzn. Można powiedzieć, że agresja doświadczana na wczesnym etapie rozwoju jak wirus „zaraża” i przenosi się na kolejne pokolenia. Dlatego tak istotne jest chronienie dzieci przed przemocą.

Należy jednak pamiętać, że nie za każdym przypadkiem przemocy kryje się trauma wczesnodziecięca; zachowania agresywne mogą mieć różne podłoże, chociażby związane z używaniem substancji psychoaktywnych czy z zaburzeniami osobowości.

Czy zachowania przemocowe mężczyzn i kobiet znacznie się różnią? Kobiety częściej krzywdzą psychicznie?

Przemoc wobec mężczyzn jest dużo rzadsza i przez to znacznie słabiej opisana. Badania pokazują, że mężczyźni-ofiary widzą swoją sytuację podobnie jak kobiety, podobnie ją tłumaczą i mają podobne motywacje, dlaczego w tych związkach zdecydowali się zostać albo z nich wyjść. Wyraźnie specyficzne jest jednak to, że mężczyźni silniej niż kobiety nie chcą się przyznać do bycia krzywdzonymi, mówią: „chciałem być silny”, „nie chciałem wyjść na słabego”. Z kolei kobiety jako agresorki mają zdecydowanie większą skłonność do stosowania przemocy psychologicznej, emocjonalnej, werbalnej, typu „nagadanie” partnerowi, rzadziej używają agresji bezpośredniej. Tym niemniej w swojej pracy spotykałam przypadki, kiedy kobieta była sprawcą przemocy fizycznej czy molestowania seksualnego, czyli tego, co wydaje się domeną panów.

Jak na długotrwałą przemoc reaguje ofiara? Taka osoba cierpi i duchem, i ciałem – wymienić można bóle psychosomatyczne, lękowość, wyuczoną bezradność, depresję…

Dokładnie tak jest. Doświadczanie przemocy w związku, zwłaszcza długotrwałe, ma poważne konsekwencje: badania pokazują, że takie przeżycia są czynnikiem ryzyka nie tylko wielu zaburzeń psychicznych, lecz także somatycznych. Osoby, które doświadczały przemocy ze strony partnera mają gorszą sprawność fizyczną, częściej skarżą się także na ból i zmęczenie. Wyraźnie wzrasta także ryzyko pojawienia się myśli bądź prób samobójczych.

Dlaczego ofiary nie odchodzą od sprawców przemocy?

Badania – wywiady z ofiarami przemocy – pokazują, że w zasadzie wszyscy jako jeden z powodów podają nadzieję, że sprawca „się zmieni”. Tutaj widać, jak dużą siłą są pozytywne doświadczenia z partnerem – ofierze wystarcza, że sprawca miał chociaż krótkie epizody poprawnego zachowania i na tej bazie buduje później przekonanie, że „jemu uda się zmienić i znów będzie taki, jak wtedy, gdy było dobrze”. Pojawia się też poczucie, że rozstanie będzie osobistą porażką życiową, przyznaniem się do nieudanego związku, poddaniem się – a przecież tyle już się w ten związek włożyło: czasu, energii, bólu, cierpienia, i „teraz to wszystko na marne”…

Skutkiem doświadczania przemocy jest niska samoocena. Gdzieś w środku pojawia się wątpliwość: „a może to ze mną coś jest nie w porządku?”, „może ja zasługuję na tę przemoc?”. Ofiary, zwłaszcza takie, które są w przemocowym związku od dłuższego czasu, zaczynają same wątpić w siebie, w swoje prawa, czują się winne i gorsze od innych. Dochodzi do tego wstyd przed opiniami innych osób. Ofiary przemocy boją się, jak inni zareagują; że ktoś może nie uwierzyć, bo „widział nas tylko w dobrych sytuacjach”; że ludzie będą obserwować, osądzać i wyśmiewać; że pojawią się komentarze „ja bym sobie nie pozwoliła na takie traktowanie” albo „sama jest sobie winna, że na to pozwalała” –przez co samoocena ofiary spada jeszcze bardziej.

Pamiętajmy, że często przemoc współwystępuje z tendencjami do izolowania od bliskich, więc wiele ofiar w trakcie przemocowego związku rzeczywiście ogranicza lub wręcz traci swoje społeczne więzi. Poczucie braku wsparcia społecznego jest jedną z bolączek, na jakie wskazują osoby pozostające w przemocowych związkach.

Część osób po prostu się boi, że decyzja o rozstaniu jeszcze bardziej rozsierdzi agresora i spowoduje eskalację przemocy. Ofiara boi się i zastanawia, jak sprawca może zareagować, jak daleko może się posunąć. Ofiara często myśli: „jak ja się poskarżę, to on mnie zabije”, „zabierze mi pieniądze”, „nastawi dzieci przeciwko mnie”, „będzie się chciał zemścić za to, że ujawniłam jego winy”. I, jak wiemy, te lęki często nie są wcale bezpodstawne.

Czytałam relacje kobiet, którym udało się wyjść z takich relacji, i opisywały to jako walkę o przetrwanie, a nawet o życie.

Tak, o przetrwanie rozumiane w wielu aspektach, począwszy od czysto organizacyjnych i poradzenia sobie materialnie. Mało która osoba jest w tak uprzywilejowanej sytuacji, że w każdym momencie może odejść, zorganizować sobie własne miejsce zamieszkania i ułożyć życie swoje, a czasem też swoich dzieci, na nowo. Reszcie pozostaje szukanie miejsca do zamieszkania, najczęściej schronienie jest dostępne tylko na jakiś czas. Jeśli komuś pozostaje przeniesienie się do schroniska, to wymaga od tej osoby bardzo dużej determinacji – jest tam bardzo różny poziom życia i funkcjonowania.

Obok tych namacalnych barier są też psychologiczne, bardziej nieoczywiste, ale równie silne. Ofiara przemocy czuje się zastraszona, obawia się, że sama sobie nie poradzi, co powiedzą inni, jak zareaguje agresor. W przypadku długotrwałej przemocy pokrzywdzeni bardzo często nie widzą sensu podjęcia jakichkolwiek prób zmiany swojego losu. To bardzo trudna sytuacja, gdzie doświadcza się wielkiego kryzysu i żyje w lęku, że zmiana tej sytuacji może jeszcze bardziej ten kryzys zaognić.

Do tego dochodzą też problemy z formalnym wyjściem z takiego związku czy rozstrzygnięcia opieki nad dziećmi. Zdobycie pomocy prawnej – to dla ofiar przemocy też duży kłopot.

O tak, dla wielu osób to początek długiej walki sądowej, która trwa kilka lat i może się różnie skończyć. To jest pójście na wojnę.

Mówiłyśmy o wsparciu. Czego potrzebuje osoba pokrzywdzona od najbliższych? Jak powinniśmy reagować, kiedy nasz bliski jest w takiej sytuacji? Jakie kroki podjąć, by pomóc mu wyjść z takiego związku?

Sygnału „jestem z tobą”, „będę cię wspierać”, „możesz przyjść do mnie po pomoc”, ale też „możesz mi zaufać”, „nie wykorzystam tej informacji przeciwko tobie”. Nie oceniajmy osoby pokrzywdzonej, nie piętnujmy jej, zamiast tego podziękujmy za zaufanie i powiedzmy, że jesteśmy po jej stronie.

W rozmowie opisujmy własne odczucia i starajmy się jak najwięcej mówić z własnej perspektywy: „ja się nie zgadzam na takie postępowanie wobec ciebie”, „jest mi z tym źle”, „nie chcę żeby ktoś cię w taki sposób traktował”, „przeszkadza mi, że czegoś takiego musisz doświadczać”. To proste narzędzie, które pozwoli nam wyrazić troskę i zaangażowanie w sytuację bliskiego. A wsparcie drugich osób jest ważnym czynnikiem sukcesu w wychodzeniu z przemocowego związku.

Zaproponujmy konkretną pomoc. Namawiajmy, ale nie zmuszajmy. Z doświadczenia wiem, że gdy bliscy osoby doznającej przemocy dowiadują się o tym, wszystko się w nich burzy i mają ochotę ofiarę z tego związku natychmiast wyciągnąć – a ona często nie jest na to gotowa i stawia opór. Jeśli stawiamy jej ultimatum typu „koniecznie musisz tę relację zakończyć”, to możemy sprawić, że ona się wystraszy i w efekcie zacznie nas unikać albo celowo prezentować nam fałszywy obraz siebie i swojej sytuacji – z obawy, że ujawnimy, że ona jest ofiarą przemocy, zanim ona będzie na to gotowa. Jeśli traktujemy ją z szacunkiem, to zaczyna jej rosnąć nie tylko samopoczucie, lecz także samoocena. A to jeden z czynników, który potrafi zmotywować do podjęcia decyzji o wyjściu z przemocowego związku.

Pamiętajmy, że osoba doznająca przemocy od partnera ma ambiwalentne uczucia, czuje się splątana emocjonalnie. Z tego powodu nierzadko kilkakrotnie zmienia zdanie i np. po krótkim rozstaniu wraca do partnera, po czym znowu zaczyna planować odejście. Rozstanie z przemocowym partnerem to zwykle nie jest jednorazowe wydarzenie – to proces, często bardzo długi. Ważne jest więc, by zachęcać pokrzywdzonego do podejmowania małych kroczków w kierunku wyjścia z tej relacji, bo nawet najmniejszy będzie znaczący na tej długiej drodze uwalniania się od przemocowego partnera.

Kolejnymi krokami, po wyjściu z takiego związku, może być pomoc psychoterapeutyczna, pomoc różnych instytucji i grup wsparcia, wspomnę również o niebieskiej linii.

W każdej gminie jest ośrodek interwencji kryzysowej, gdzie można szukać bezpłatnej pomocy, są telefony zaufania, fundacje, sensownie przygotowana do reagowania na przemoc domową jest dziś też policja. Można zaproponować kontakt z psychoterapeutą i warto też szukać różnych wspierających instytucji. Jeśli kobieta zdecyduje się od partnera odejść i będzie miała poczucie, że musi brać udział w wojnie przeciwko niemu, to te instytucje później będą jej pomocne.

Warto szukać okolicznej grupy wsparcia dla osób, które doświadczyły przemocy, albo chociaż szukać takich forów w internecie. Wtedy słuchamy historii innych, które przeszły to samo, co my, dzięki czemu przełamujemy wstyd, przestajemy czuć się gorsi z powodu doświadczenia przemocy; możemy sobie powiedzieć: „ok, innym osobom też to się zdarza”, „to nie jest aż takie straszne czy wykluczające ze społeczeństwa”. Dobrą robotę robią również wszelkie osoby, które publicznie przyznają się do tego, że były ofiarami przemocy domowej. To naprawdę pomaga.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Agnieszka Bratkiewicz,
• RELACJE
• ZDROWIE
• przemoc
• trauma
• rodzina
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Prelegentka

Szczegóły

Katarzyna Seidel

• RELACJE
• przemoc
• dziecko
• trauma
• Strefa Psyche/zdrowie
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Co może zrobić dziecko, które doświadcza przemocy?

Dziecko nie jest w stanie przeciwstawić się przemocy w domu. To dorośli powinni wiedzieć, co należy robić, gdy jest krzywdzone. Przemoc jest dla dziecka bardzo trudnym i bolesnym przeżyciem, zwłaszcza że najczęściej doświadcza jej ze strony bliskich.

Ważne, żeby opowiedziało o swoich trudnych doświadczeniach, zwróciło się o pomoc na jak najwcześniejszym etapie. Jak skłonić dziecko do rozmowy? Edukacja i profilaktyka są najważniejsze.

W Fundacji Dajemy Dzieciom Silę (FDDS) przygotowaliśmy kilka lat temu kampanię społeczną GADKI, pokazującą najmłodszym, jak mogą zadbać o swoje bezpieczeństwo. Każda z pięciu liter słowa GADKI wyznacza jedna zasadę, które pozwala dziecku chronić się przed przemocą, w tym wykorzystywaniem seksualnym.

• Gdy mówisz „nie”, to znaczy „nie”,
• Alarmuj, gdy potrzebujesz pomocy,
• Dobrze zrobisz, mówiąc o tajemnicach, które Cię niepokoją,
• Koniecznie pamiętaj, że Twoje ciało należy do Ciebie,
• Intymne części ciała są szczególnie chronione.

To proste narzędzie uczy dzieci, że mają prawo powiedzieć „nie” i prosić o pomoc, że miejsca zakryte kostiumem kąpielowym są prywatne i nikt nie ma prawa ich oglądać czy dotykać. Zachęcamy, by korzystali z niego zarówno rodzice, jak i osoby zawodowo pracujące z dziećmi: nauczyciele, pedagodzy, wychowawcy ze świetlic środowiskowych. Ten rodzaj edukacji, daleki od moralizatorskiego wykładu, pozwala przełamać lęk dziecka przed mówieniem oraz zbudować krąg zaufanych dorosłych, na których może liczyć w awaryjnych sytuacjach.

Dużo zależy od wieku dziecka. Młodsze otacza ograniczony krąg zaufanych osób, najczęściej przebywa w domu lub przedszkolu. Ich sytuacja jest trudniejsza, bo są zależne od opiekunów. Starsze dziecko chodzi do szkoły, na zajęcia pozaszkolne, ma więc większe pole manewru. Najważniejsze, by dziecko porozmawiało z zaufaną osobą z najbliższego otoczenia – na przykład nauczycielem, jeśli sprawcami są rodzice. Oczywiście dziecko zawsze może zadzwonić pod bezpłatny numer Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111.

To my, dorośli, mamy obowiązek uświadamiać dzieci, że wszelkie zachowania przemocowe są niedopuszczalne. Czasem nam to umyka, dlatego podkreślę tę kwestię – sprawca jest winny przemocy, nie dziecko. Nie można je obwiniać, że zachowało się w sposób niedopuszczalny, niejako prowokując sprawcę. Pamiętajmy, że nawet najlepiej wyedukowane pod kątem bezpieczeństwa dziecko może okazać się bezbronne wobec świata dorosłych.

Jak rozpoznać, że dziecko doświadcza przemocy

Nie ma listy symptomów, które jednoznacznie wskazują, że dziecko doświadcza przemocy. Naszą czujność powinny zwrócić obrażenia ciała, ślady po poparzeniach czy siniaki, zwłaszcza w nietypowych miejscach, jak brzuch czy skóra za uszami. Dzieci mogą się też skarżyć na bóle brzucha, których nie da się wytłumaczyć chorobą somatyczną. Często dokonują samookaleczeń, mają problemy ze snem. Są nienaturalnie zalęknione, wycofane – zarówno w kontaktach z dorosłymi, jak i rówieśnikami. Boją się kontaktu z rodzicem. Zachowują się nieadekwatnie do wieku, czyli poniżej normy rozwojowej, np. dziecko zaczyna się moczyć. Niepokojące powinny być też częste hospitalizacje dziecka.

Są też niespecyficzne, ale alarmujące symptomy, które mogą świadczyć o wykorzystywaniu seksualnym: urazy w miejscach intymnych czy objawy mogące wskazywać na choroby przenoszone drogą płciową. Niepokój powinno wzbudzić też zachowanie dziecka: nadmierne rozbudzenie seksualne, uporczywe naśladowanie zachowań seksualnych, częste poruszanie tematyki seksualnej, np. w pracach plastycznych czy zabawach, kompulsywna masturbacja. Specyficznym objawem wykorzystywania seksualnego u dziewczynek poniżej 15 roku życia jest ciąża.

Warto zwracać uwagę na wszelkie nagłe zmiany w zachowaniu dziecka, których nie da się wytłumaczyć normą rozwojową. Często przejawiają się one w kontaktach z rówieśnikami. Dziecko doświadczające przemocy może zachowywać się agresywnie, zaczepnie, odwetowo. Czasem dziecko wprost mówi o tym, że jest bite. Wtedy należy je wzmocnić – powiedzieć, że dobrze, że o tym mówi, bo dzięki temu można mu pomóc.

Kolejna rzecz to relacje rodzica z dzieckiem. Warto je obserwować. Przemocowy rodzic może się o nim wypowiadać negatywnie i poddawać surowej dyscyplinie, celowo unikać kontaktu z nauczycielami, być agresywny.

Jak reagować, gdy jesteśmy świadkami przemocy wobec dziecka?

Przede wszystkim nie zamykajmy oczu na przemoc. Czasem nawet nawiązanie kontaktu wzrokowego może przynieść skutek. Rodzic dostaje sygnał, że ludzie obserwują jego zachowanie i nie jest im ono obojętne. Nie musimy się obawiać. Spróbujmy nawiązać kontakt z rodzicem. Można zadać proste pytanie: „Przepraszam, czy coś się stało?”. Albo odnieść się do własnych doświadczeń: „Pamiętam, jak moje dzieci były w podobnym wieku. To był dla mnie trudny czas. Mogę w czymś pomóc?”. Czasem wystarczy wykazać zrozumienie: „Widzę, że jest pani trudno”. To jest skuteczny sposób zwrócenia uwagi na siebie, a odwrócenia jej od dziecka.

Dobrym sposobem jest też nazwanie tego, co widzimy, ale bez krytykowania czy atakowania: „Widzę, że uderzyła pani dziecko”, „Proszę nie bić dziecka”.

Warto zaproponować konkretne rozwiązanie sytuacji. Rodzice biją dzieci również dlatego, ponieważ nie radzą sobie z presją, silnymi emocjami, nie znają innych metod wychowawczych. Potrzebują wsparcia. Co wtedy? Można im podsunąć wartościowe książki czy materiały dotyczące wychowania bez przemocy. Powiedzieć o lokalnej poradni psychologiczno-pedagogicznej oferującej kursy dla rodziców, którzy chcą nauczyć się wychowywać dzieci bez przemocy. Takie kursy proponują też organizacje pozarządowe, również nasza Fundacja. Jeśli nie chcemy konfrontować się ze sprawcą, możemy informację o nich wrzucić do skrzynki na listy albo wywiesić na tablicy ogłoszeń w bloku.

Jeśli rodzic odrzuci propozycję wsparcia, rozważmy kontakt ze szkołą lub przedszkolem, do której uczęszcza dziecko. Można też zgłosić sprawę do sądu rodzinnego, występując z wnioskiem o wgląd w sytuację dziecka. Gdy widzimy, że jest ono w niebezpieczeństwie, nie wahajmy się wezwać policji.

Nie istnieje jedna złota zasada, według której należy zawsze reagować na przemoc wobec dziecka. Każda sytuacja jest inna. Pamiętajmy, że jako dorośli mamy wszystkie zasoby pozwalające przeciwstawić się przemocy: jesteśmy w stanie zauważyć przemoc, potrafimy się komunikować i zadbać o swoje bezpieczeństwo.

Od 13 lipca 2017 r. zgłaszanie poważnych przestępstw wobec dzieci, takich jak ciężki uszczerbek na zdrowiu lub wykorzystywanie seksualne jest prawnym obowiązkiem każdego obywatela. Uchylenie się od niego grozi pozbawieniem wolności do 3 lat. Dotkliwą karą mogą okazać się również wyrzuty sumienia. Z pewnością dadzą o sobie znać, jeśli będziemy na przemoc przymykać oczy.

Tekst: Ewa Pluta

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Karolina Zalewska-Łunkiewicz
• RELACJE
• ZDROWIE
• przemoc
• rozwój dziecka
• trauma
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Życie w cieniu traumy

Problem jest poważny, o czym świadczą chociażby statystyki – jak podaje Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, jedno na pięcioro dzieci w Europie jest wykorzystywane seksualnie. Tymczasem według badań przeprowadzonych na zlecenie Fundacji w 2014 r., tylko połowa rodziców rozmawia z dziećmi o zagrożeniach związanych z przemocą seksualną.

Każdy z nas w różnym stopniu radzi sobie z przykrymi wydarzeniami w życiu. Zdolność przetrwania kryzysowych sytuacji zależy od zdolności resiliencji, czyli mechanizmu powrotu do naturalnej równowagi. U osób, które doświadczyły silnych traum w okresie dzieciństwa, zwłaszcza związanych ze sferą seksualną, resiliencja może zostać poważnie zaburzona.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• ZDROWIE
• przemoc
• rozwój dziecka
• mózg
• trauma
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019
• SPS Temat miesiąca/Marzec 2020

Cykl tematyczny: Marzec 2020

Hasło miesiąca: Trenuj Mózg

Prelegent

Szczegóły

Elżbieta Ścigała

• Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
• RELACJE
• ZDROWIE
• przemoc
• lęk
• złość
• trauma
• aleksytymia
• dysocjacja
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Kamila Jankowiak-Siuda
• RELACJE
• emocje
• empatia
• mózg
• neuronauka

Prelegentka

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• przemoc
• związki
• Naukowiec/Robert Kowalczyk
• SPS Temat miesiąca/Grudzień 2019

Cykl tematyczny: Listopad 2019

Hasło miesiąca: Przemoc

Tekst: Ewa Pluta

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Jarosław Kulbat
• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Bycie samemu – potrzebne i pożyteczne?

Może nie ma się jednak czego bać? Psychologowie społeczni zbadali bowiem, że samotność nie jest wcale tak zła, jak ją malują. Podajmy przykład badania, w którym zapytano ludzi, w jaki sposób najlepiej odpoczywają, jakie aktywności ich relaksują. Ankietowani mieli wybrać z listy po 3 zachowania. Ponad połowa wskazała takie czynniki: samotny kontakt z naturą, czytanie, pozostawanie w samotności. Spotkania z przyjaciółmi i znajomymi wybrało zaledwie ok. 25 proc. ankietowanych. Okazuje się, że obecność ludzi wokół nas stymuluje nasz umysł i pobudza do działania, za to przebywanie w samotności daje redukcję nadmiaru informacji i wyciszenie. To jeden z tych aspektów samotności, które mają na nas zbawienny wpływ.

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Sławomir Prusakowski
• RELACJE
• emocje
• nowe technologie
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Samotność w informacyjnym zgiełku

Samotność może być wynikiem braku samowiedzy – świadomości tego, co jest dla nas ważne, jakie mamy potrzeby. Naukowiec z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego przeprowadził badania, w których aż 76 proc. ankietowanych stwierdziło, że czuje się samotna. Czym się różnią te osoby od tych, którzy na osamotnienie i izolację się nie skarżą? Jaką naukę dla nas możemy z tej wiedzy wyciągnąć? 

Ilość bodźców, z jakimi się co dzień mierzy współczesny człowiek, ciągle wzrasta. Nasz mózg ma jednak swoje ograniczenia, szczególnie jeśli chodzi o odróżnianie informacji dla nas ważnych od mniej istotnych. Przez to jesteśmy zmęczeni nadmiarem bodźców. W rezultacie nie mamy już sił i ochoty na interakcje z innymi, unikamy ludzi. I niepostrzeżenie zaczynamy się czuć nieszczęśliwi…

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• Naukowiec/Ewa Chalimoniuk
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Pustka w wielkim mieście?

Susan Pinker w swojej książce „Efekt wioski” powołuje się na badania nad samotnością, które mówią, że kontakty twarzą w twarz nie tylko pomagają, lecz także ratują życie. Zanotowano bowiem niższy poziom demencji u osób, które mają rozbudowane sieci społeczne. Udowodniono też, że uścisk czy poklepanie po plecach łagodzi fizjologiczną reakcję na stres, co wspomaga układ odpornościowy, a ci, którzy mają rozbudowane i trwałe sieci społeczne, żyją znacznie dłużej niż samotnicy. Człowiek jest istotą społeczną, czyli towarzyską, żyjącą w grupie, tworzącą wspólnoty i potrzebującą drugiego człowieka. Interakcja z innymi jest dla naszego rozwoju – społecznego, psychicznego, a nawet fizycznego – po prostu niezbędna.

Pamiętajmy jednak, że bycie od czasu do czasu samemu jest jak najbardziej pożądanym stanem. Wtedy możemy skupić się na sobie i swoich potrzebach, posłuchać swoich myśli, poczuć własną autonomię. I nie musi wiązać się z tym nic przykrego.

Prelegentka

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
• CP/Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
• RELACJE
• rozwój dziecka
• terapia
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• Naukowiec/Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Marta Januszkiewicz: Co trzeci dorosły obywatel USA deklaruje, że nie ma żadnej bliskiej osoby; podobnie mieszkańcy Wielkiej Brytanii. Szwecja wskazywana jest jako kraj, w którym samotność jest najdotkliwsza – co drugi dorosły Szwed żyje sam. Jaka jest przyczyna rosnącej liczby osób samotnych/żyjących w pojedynkę?

dr Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała: Warto na początku zadać sobie pytanie o definicję samotności. Wynika z niej, że samotność to subiektywny, emocjonalny stan odczuwania izolacji społecznej i poczucie odcięcia od innych. Inaczej mówiąc, osamotnienie, czy samotność, możemy czuć niekoniecznie żyjąc czy mieszkając w pojedynkę. Bo istotą bycia samotnym jest brak poczucia więzi emocjonalnej z innymi. Zatem mieszkanie w pojedynkę wcale nie musi oznaczać bycia samotnym, a mieszkanie z kimś bycia z nimi w więzi. Na pytanie, co sprawia, że rośnie liczba osób mieszkających w pojedynkę, w powyższym kontekście odpowiedzieć jest więc trudno.

Czy mówiąc o naszym poczuciu samotności, powinniśmy przyjrzeć się najwcześniejszym doświadczeniom, czyli stylowi więzi z matką i zainteresowaniu ze strony rodziców?

Osamotnienie jest trudnym, nieprzyjemnym stanem psychicznym. Może on powodować, że jest nam bardzo trudno zbliżyć się do innych i nawiązać z nimi bliskie relacje emocjonalne. Z jednej strony boimy się odrzucenia, a z drugiej – mamy silny lęk przed bliskością, która może dla nas oznaczać zniewolenie, uzależnienie od innych itp. W istocie to, jak mamy wypracowane wzorce wchodzenia w bliskie relacje emocjonalne w dużej mierze zależy od stylów więzi, w jakich wzrastaliśmy we wczesnym dzieciństwie oraz od tego, czy doświadczyliśmy traumy rozwojowej. Ale pragnę podkreślić, że mówimy o obojgu rodzicach, nie tylko o relacjach z głównym opiekunem, którym najczęściej jest mama.

„Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszeni”, pisał Tatarkiewicz. Czy wybór niewiązania się na stałe, życia w pojedynkę, bycia singlem, i cieszenie się swoją samotnością, a więc „wolnością”, jest dla wielu świadomym wyborem. Czy można powiedzieć, jakie czynniki z dzieciństwa na to wpływają? Czy stoi za tym brak bezpiecznej więzi z którymś z rodziców?

Samotność raczej nie jest przyjemnością, co najwyżej może być świadomym wyborem tzw. mniejszego zła. Jako ludzie jesteśmy zaprogramowani na tworzenie więzi z innymi bliskimi nam osobami. Mówienie: „cieszę się samotnością, bo jestem wolna/wolny”, jest pięknym samooszukiwaniem się, bo można czuć się wolnym, będąc w związku z kochaną osobą i jednocześnie więźniem własnej samotności, która istnieje z konieczności, a nie z wyboru. Im bardziej styl więzi z rodzicami był bezpieczny, tym bardziej jako osoby dorosłe jesteśmy w stanie wchodzić w romantyczne relacje i czuć się w nich w pełni wolnymi. Im gorszy typ więzi z rodzicami, tym w późniejszych relacjach większy lęk i poczucie osaczenia. Stąd ta iluzja, że samotność to wolność, a związek to więzienie.

Czy na poczucie osamotnienia i podświadome unikanie głębokich relacji wpływają wpojone w domu rodzinnym przekonania o sobie samym – że „jesteś inny niż inni, jesteś do niczego, w życiu można liczyć tylko na siebie”?

Wiemy, że pamięć emocjonalna, która kształtuje się jako pierwsza, staje się później bazą do tworzenia pamięci zdarzeń, do której mamy później świadomy dostęp i czerpiemy z niej treści dotyczące przekonań o sobie, innych i świecie. Jeżeli nieustannie słyszymy, że popełniamy błędy, jesteśmy do niczego i „jak można być takim nieudacznikiem”, to kluczowe przekonania o sobie funkcjonują automatycznie – w postaci: „nie zasługuję na miłość”, „jestem okropny/a”, „jestem rozczarowaniem”, „nic nie znaczę”, „nie jestem w stanie ochronić siebie”. Tych kluczowych przekonań sobie nie uświadamiamy i, co więcej, traktujemy je jako fakty, a nie jako przekonania. Zatem rodzicie, programując swoje dzieci w taki sposób, czynią je niezdolnymi do wejścia w bezpieczne, oparte na ufności i bliskości relacje. Czynią je więc nieszczęśliwymi dorosłymi, pragnącymi bliskości i uciekającymi od niej, by nie zostać zranionym/zranioną.

Jak na poczucie samotności wpływają trudne (lub traumatyczne) doświadczenia przeżyte w dzieciństwie, np. rozwód rodziców, śmierć bliskiego, albo brak akceptacji, porzucenie przez chłopaka/dziewczynę, przyjaciela/przyjaciółkę w okresie nastoletnim?

Doświadczenia traumatyczne należy podzielić na kategorie – ze względu na to, czy są intencjonalne czy nieintencjonalne oraz jednorazowe vs chroniczne. Jeżeli doświadczenia mają charakter intencjonalnego działania ze strony ważnych osób i są wymierzone w dziecko, by mu świadomie robić krzywdę (wszystkie rodzaje przemocy), to konsekwencje dla ofiary niestety są bardzo poważnie negatywne. Możemy wręcz mówić o traumatycznym rozwoju, czyli takim, gdzie ważne jest samo przetrwanie. Takie osoby mają bardzo niskie poczucie własnej wartości i są mocno przewrażliwione na wszelkie porażki w związkach. Odbierają je jako całkowite unieważnienie siebie. Bardzo długo przeżywają rozstanie i wielokrotnie obciążają siebie za nieudany związek. Skutkuje to zwrotnie nieufnością i niechęcią do wchodzenia w relacje romantyczne. Jeżeli trauma ma charakter jednorazowy i jest nieintencjonalna i dodatkowo zdarza się osobie nastoletniej, która wychowywana była w więzi bezpiecznej, nie skutkuje utrwaleniem lęku do wchodzenia w nowy związek po zerwaniu czy byciu porzuconym przez partnera lub przyjaciółkę.

Jak te doświadczenia rzutują na późniejsze życie kobiety, a jak mężczyzny?

Konsekwencje wczesnodziecięcych traum chronicznych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn są podobne. Ważnym czynnikiem, jaki wpływa na wzorce behawioralne, jest temperament danej osoby. Ta wysokoreaktywna (lękowa) radzi sobie przez unikanie związków i wchodzenie w relacje jako osoby zależne i uległe. Często niestety w związku doświadczają ze strony partnera lub partnerki przemocy. Osoby niskoreaktywne (nisko lękowe) budują relacje, w których kontrolują partnerów, stosują różne formy kontroli, w tym przemoc, szantaż itp. Trzeba mieć świadomość, że osoby, które w swojej historii życia mają traumy złożone, często nadużywają substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu. Traktują go jako czynnik poprawiający humor, obniżający lęk. Konsekwencje są więc dosyć destrukcyjne. W terapii, jeżeli już się rozpoczęła, praca z takimi osobami jest trudna i trwa wiele lat. Jest to proces odbudowywania rzeczy podstawowych: poczucia własnej wartości, zaufania do siebie i innych oraz szacunku do siebie i do innych.

Czy za słowami „jestem samotny/a, cierpię” nie kryje się często bezradność, tęsknota za czymś, jjakieś inne emocje czy niezaspokojone potrzeby?

Dokładnie tak. Samotność to cierpienie, brak sensu życia, pustka i uciekanie w zastępcze motywy i motywacje życiowe. Często wybieranie sportów ekstremalnych, wysokiego ryzyka, to w istocie szukanie silnych bodźców, które mają zagłuszyć lęk związany z samotnością.

Jak życie w samotności wpływa na naszą kondycję fizyczną i umysłową?

Życie w samotności, jak wynika z wielu badań, wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne i kondycję fizyczną. Takie osoby częściej cierpią na różne schorzenia somatyczne, nerwice wegetatywne czy zaburzenia lękowe i depresyjne. Także częściej uzależniają się od pracy, używek, nowych technologii, seksu, jedzenia itp.

Jak przełamać wzorzec wyniesiony z dalekiej przeszłości i na dobre pożegnać poczucie osamotnienia?

Z pewnością porządna terapia u tych specjalistów, którzy zwracają uwagę na traumy rozwojowe i relacyjne. Trzeba mieć jednak świadomość, że to jest praca na kilka lat.

Szczegóły

Agata Cieślar

• RELACJE
• ZDROWIE
• nowe technologie
• wsparcie
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• Naukowiec/Agata Cieślar

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Społeczne pole dialogu

Technologia odbiera

Technologia daje

Future life?

Artykuł pochodzi z magazynu „Newsweek Psychologia Extra 2/16”. 
Czasopismo dostępne na stronie »

O autorce

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• Naukowiec/Katarzyna Waszyńska
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Samotność vs bliskie relacje

Lęk przed samotnością jest jednym z podstawowych, które przytrafiają się ludziom. Gdy ktoś rezygnuje z relacji z nami, nasz mózg wprowadza się w poczucie ogromnej straty i jeszcze większej potrzeby przebywania z tą osobą, realnej tęsknoty za nią. Z bólem obserwujemy, gdy osoba przed chwilą nam tak bliska, wiąże się z kimś innym. Samotność odczuwamy zwłaszcza wieczorem, w weekendy, w święta, podczas uroczystości rodzinnych, które wcześniej z kimś dzieliliśmy. Za trudnymi emocjami, które są pokłosiem samotności, pojawiają się jeszcze konsekwencje zdrowotne.

Dr Katarzyna Waszyńska skoncentrowała się także na temacie budowania relacji. Proces ten zależy od kilku wypadkowych, takich jak: poczucie własnej wartości, postrzeganie pewnych mitów dotyczących związków, rozpoznawania swoich potrzeb i wyrażania własnych emocji. Ekspertka wiele uwagi poświęciła uczuciu osamotnienia, które dotyka coraz większej liczby osób niezależnie od wieku; kryzysowi przyjaźni, który jest coraz częstszym zjawiskiem; kontaktach w internecie, które są mniej efektywne, niż spotkania twarzą w twarz.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Jarosław Kulbat
• CP/Jarosław Kulbat
• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Czy samotny oznacza – osamotniony?

Pozostawanie w bliskich relacjach z innymi ludźmi jest jednym z życiowych priorytetów każdego człowieka. Jednak coś sprawia, że wielu ludzi unika wiązania się na stałe lub nie może odnaleźć tej właściwej osoby. Szacuje się, że w Polsce jest aż 7 milionów singli, z czego dla blisko połowy to świadomy wybór. Do singli zalicza się nie tylko młodych, najczęściej mieszkających jeszcze z rodzicami, czy rozwodników i osoby owdowiałe, lecz także pozostających w nieformalnych związkach, lecz nie mieszkające razem. Wokół samotności i bycia singlem narosło wiele mitów i ugruntowanych w społeczeństwie przekonań, które dla osób żyjących w pojedynkę są krzywdzące. Kim tak naprawdę są współcześni single?

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Katarzyna Popiołek
• CP/Katarzyna Popiołek
• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

O dwóch stronach medalu, czyli o samotności i bliskich relacjach

Prof. Katarzyna Popiołek podczas wykładu mówiła przede wszystkim o postawach, jakie przyjmujemy podczas nawiązywania relacji i przeszkodach, jakie napotykamy, wyjaśniając, że większość z nich tkwi w nas samych. Jak wiele kwestii w życiu, tak i rodzaj naszych relacji lub całkowita z nich rezygnacja stanowią pewien wybór. Gdy decydujemy się na samotność, najpierw wycofujemy się z relacji, potem tracimy zaufanie do innych ludzi, następnie nasze umiejętności interpersonalne praktycznie zanikają, jak niećwiczone mięśnie. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że samotność jest niszcząca i nie bierze się znikąd.

Gdy jednak pragniemy relacji ludźmi i prowokujemy ich zaistnienie, to powinniśmy pamiętać, że łączą się one z pewną odpowiedzialnością za drugiego człowieka. W dobie internetu, szalonego tempa życia, wybieramy często drogę na skróty, która wcale nie musi być skazana na porażkę: czasami poznajemy kogoś przez media społecznościowe, czasami przez dostępne aplikacje, czasami szukamy osoby, która jest blisko, np. w pracy. Nie zmienia to jednak faktu, że w którymś momencie musimy zmierzyć się ze sobą i swoimi potrzebami. W tym wszystkim, jak stwierdziła prof. Katarzyna Popiołek, ważna jest baza, czyli kilka punktów, na które warto zwrócić uwagę na początku: to, jak siebie postrzegamy, a więc nasze poczucie wartości, to, czy jesteśmy w istocie zainteresowani ludźmi i chcemy z nimi wejść w bliską relację, to, czy chcemy z nimi te kontakty rzeczywiście podtrzymywać i to, czy komunikujemy się z drugim człowiekiem na tyle właściwie, by on przy nas trwał.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• CP/Aleksandra Żyłowska
• RELACJE
• emocje
• seks
• Aleksandra Żyłkowska
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019
• samotność

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Zrozumieć seks i jego konteksty

Aleksandra Żyłkowska przytoczyła definicje seksualności i seksualizacji i odczarowała mylnie rozumiane pojęcie edukacji seksualnej. Seksualność jest czymś wrodzonym, naszym atrybutem, który towarzyszy nam od poczęcia aż do śmierci. Posiada trzy wymiary: biologiczny, społeczny i społeczno-kulturowy. Seksualizacja jest niesprawiedliwie mylona z edukacją seksualną, a oznacza ni mniej ni więcej, uprzedmiotowienie człowieka i wartościowanie drugiej osoby z punktu widzenia atrakcyjności seksualnej. Edukacja seksualna z kolei to kreowanie postaw wobec różnych kultur, orientacji psychoseksualnych, poszerzanie wiedzy o wymiarze nie tylko biologicznym, lecz także psychologicznym w odniesieniu do seksualności, to stawianie pytań m.in. o to, jak stworzyć szczęśliwy związek, jak się zbliżyć do drugiego człowieka, nie tylko w rozumieniu fizycznym.

Ekspertka wyjaśniła też, że seks to zarówno płciowość, jak i szereg różnych zachowań, praca naszego mózgu i pokłosie sposobu myślenia o relacji, jaki funkcjonował w domu rodzinnym. To, jakimi jesteśmy partnerami w relacji, stanowi sumę naszych doświadczeń i każdy z nas w tym kontekście jest inny. Podczas spotkania online Aleksandra Żyłkowska poruszyła również temat pornografii, masturbarcji, wypalenia w związku i kłopotów z osiągnięciem satysfakcji seksualnej podczas stosunku.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• nowe technologie
• związki
• seks
• Naukowiec/Robert Kowalczyk
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Seksualna samowystarczalność?

Jak pokazują badania naukowe, polscy 20- i 30-latowkie uprawiają dziś mniej seksu niż przeszłe pokolenia. Wśród młodych spada liczba kontaktów seksualnych, za to wzrasta liczba zachowań autoerotycznych. Wkraczajacym w dojrzałe życie seksualne łatwiej sięgnąć np. do stron z pornografią czy cyberseksu, niż odbyć realny stosunek. W końcu wirtualna, iluzoryczna partnerka nie ma oczekiwań, jest „kobietą idealną”, ucieleśnieniem marzeń. Czyli narzędziem do seksualnej satysfakcji, a nie równoprawnym podmiotem relacji. Oglądanie pornografii, niezlaeżnie od wieku, może mieć wiele złych skutków i działać uzależniająco... W jaki jeszcze sposób treści, jakie odnajdujemy w internecie, obniżają jakosć naszych relacji intymnych i związków?

Prelegent

Szczegóły

Ewa Pluta

• Katarzyna Popiołek
• BLOGOSFERA
• RELACJE
• partnerstwo
• związki
• miłość
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Ewa Pluta: Wiele kobiet skarży się na samotność w związku. Niby jesteśmy razem, ale jednak osobno. Czy nie jest to paradoks?

prof. Katarzyna Popiołek: Samotności można doświadczać w dwojaki sposób. Czujemy się samotni, odizolowani, nie mamy z kim porozmawiać. Ale samotności można doświadczać także wśród ludzi. Mimo że otaczają nas inni, czujemy się przez nich niezrozumiani. Brakuje nam autentycznego kontaktu i wsparcia. Stąd bierze się paradoks – można się otaczać ludźmi, a jednocześnie czuć się opuszczonym.

Samotność w związku może być trudniejsza od „klasycznej” samotności?

Jeśli czujemy, że brakuje wokół nas ludzi, możemy próbować budować relacje na zewnątrz. W związku jest to trudniejsze, bo on trochę więzi. Mamy w nim obowiązki, wspólne zadania do wykonania. Nawiązywanie kontaktów jest więc utrudnione. Dodatkowo partner może być mało towarzyski i patrzeć nieprzychylnym okiem na nowe znajomości. Jeśli nie reaguje na potrzeby partnerki, ucieka od rozmów i nie wspiera, a ta zaczyna się frustrować. Ma poczucie, że żyje w złotej klatce. To może być wręcz tragiczna sytuacja; w związku kobieta jest samotna, ale przez to, że w nim pozostaje, ciężko jej zmienić sytuację.

Skąd się bierze samotność w związku?

Zacznijmy od tego, że istnieją dwie subkultury wynikające z odmiennych sposobów socjalizacji: kobieca i męska. Subkultury te odmiennie rozumieją wsparcie społeczne i związane z nim zachowania. Nic dziwnego, chłopcy i dziewczynki są wychowywani inaczej. Stawia się im też inne wymagania.

Jak wychowuje się kobiety, a jak mężczyzn?

Kiedy dziewczynka wraca ze szkoły do domu, opowiada mamie, co się wydarzyło, z kim się lubi, a kogo unika. „Mamo, bo Zosia nie chce ze mną rozmawiać” – żali się córka, a mama jest zazwyczaj tuż obok i razem z nią szczegółowo analizuje tę relację. To uczy dziewczynkę dostrzegać i rozumieć stany emocjonalne innych. W analogicznej sytuacji ojciec odpowie synowi, że widocznie kolega milczy, bo nic nie ma mu do powiedzenia. Albo syn żali się, że Wojtek go szturchnął na przerwie. „A oddałeś mu?”, „Tak”, „To bardzo dobrze, synu”. Żadnej rozmowy o emocjach, tylko pochwała, że syn szybko i skutecznie załatwił sprawę.

Dziewczynki uczy się, że najważniejsze są szacunek, odpowiedzialność, troska o innych, komunikacja, utrzymywanie dobrych kontaktów, wzajemna zależność. Przez całe życie kobiety ćwiczą się w nawiązywaniu przyjacielskich kontaktów. W efekcie utrzymują rozległą sieć wsparcia. Wiedzą, że pomoc mogą nie tylko okazywać, ale też o nią prosić.

Z kolei chłopców wychowuje się tak, aby w dorosłym życiu najważniejsze były dla nich osobiste osiągnięcia, samorealizacja, współzawodnictwo. Od małego rodzice tłumaczą im, że powinni polegać tylko na sobie. Mają ukrywać swoje problemy i słabości. Inaczej zostaną uznani za mało męskich i będą odrzuceni. Krótko mówiąc, przygotowuje się ich do zajmowania dobrego miejsca w hierarchii społecznej, a kobiety – do dobrego wspierania innych. W rezultacie obie płcie są źle przygotowane do wspólnego bytowania.

Jak to?

Wsparcie można okazywać na dwa sposoby. Pierwszy polega na tym, że rozmawiamy, pocieszamy, okazujemy zrozumienie. Drugi jest nastawiony na akcję. Jeśli pojawia się problem, to należy go szybko rozwiązać, bez zbędnego rozczulania się. Pierwszy typ wsparcia preferują kobiety, bo są w nim wyćwiczone, drugi zaś jest typowy dla mężczyzn. Kiedy żona mówi mężowi, że dziś się źle czuje, on pyta, czy wezwać lekarza. Nie? To może pójść do apteki? Też nie? Mąż nie wytrzymuje i zniecierpliwiony odpowiada, że albo jest chora i zgadza się, żeby jej pomóc, albo niech mu nie zawraca głowy. Podszedł do problemu zadaniowo. Żona miała jednak inne oczekiwania – chciała, żeby ją pocieszyć, przytulić, porozmawiać. Jeśli sytuacja się powtarza, zaczyna się czuć osamotniona.

Może wystarczyłoby powiedzieć wprost, o co chodzi?

Dla kobiet odczytywanie potrzeb innych osób jest naturalną umiejętnością. W końcu ćwiczą ją od dzieciństwa. Uważają, że „wszyscy tak mają”, że jeśli mężczyzna kocha, to powinien być wrażliwy na przeżycia partnerki. Poza tym kobiety potrzebę wsparcia często komunikują w sposób pośredni, niewerbalny. Na przykład smutkiem. Albo narzekaniem. Wolą, żeby mężczyzna spontanicznie zainteresował się ich stanem emocjonalnym i spontanicznie udzielił wsparcia. Takie działanie ma w ich oczach podwójną wartość.

Odrębne style komunikacji raczej nie pomagają we wzajemnym zrozumieniu?

Kobiety zadają pytania po to, żeby wykazać zainteresowanie partnerem. Mężczyźni pytają, żeby poznać fakty. Kobiety widzą problemy, których mężczyźni albo nie zauważają, albo uznają za mało istotne, częściej angażują się emocjonalnie w życie bliskich osób i znajomych. Mężczyźni nie rozumieją, po co żyć problemami innych, skoro własnych jest aż nadto. Czasem starają się ograniczyć działania partnerki, która nie rozumie, dlaczego ma przestać zajmować się życiem swojej przyjaciółki, kiedy ta jej potrzebuje. Żeby nie zezłościć partnera, ukrywają swoje emocje. Czują się jednak zniewolone. I samotne. Mają poczucie, że partner jest obojętny na ich przeżycia.

Poczucie samotności jest efektem niedostatecznego wsparcia emocjonalnego?

Dla kobiet sfera intymnych relacji jest niezwykle ważna. Mają tendencję do oceny szczęścia małżeńskiego przez pryzmat doznawanych przeżyć. Uważają, że związek jest udany, jeśli partnerzy dobrze się dogadują, okazują sobie uczucia, są wrażliwi na swoje potrzeby. Dla mężczyzny szczęście małżeńskie oznacza przede wszystkim satysfakcję seksualną, spokój i porządek w domu. Życie dobrze się toczy, nie ma więc powodów do zmartwień. Prowadziłam badania nad wsparciem w małżeństwach o różnym stażu. Wynika z nich, że większość mężczyzn zdaje sobie sprawę, że w kwestii okazywania wsparcia są daleko w tyle za kobietami. Poza tym kobiety oczekują, nazwijmy to, wysokiej jakości wsparcia. Wartością jest dla nich to, że mężczyzna jest stale gotowy do wspierania i łatwo uzyskać u niego pomoc. Nie mówi: „za chwilę, jutro, jak się wyrobię”, lecz reaguje, gdy jest o to proszony. Kobiety chcą rozmawiać, by się lepiej nawzajem poznawać, wzmacniać więź. Mężczyźni czynią to niechętnie. A przecież rozmowa buduje intymność w związku, bez niej trudno rozwiązać ważne kwestie dotyczące partnerów.

Czy można się nauczyć wspierania innych, a tym samym zapobiec najgorszemu – sytuacji, w której jedna osoba poczuje się osamotniona, bo partner nie czyta jej potrzeb?

Najlepiej na początku związku, kiedy działają jeszcze siły natury i wzajemne przyciąganie jest duże, mówić partnerowi o swoich potrzebach. Podkreślać w rozmowie, że są one dla nas ważne. Trzeba się sporo napracować, żeby uniknąć samotności w związku. Najbardziej prozaiczna sytuacja może wywołać wiele nieporozumień. Jeśli nie zostanie rozwiązana i będzie się powtarzać, z czasem partnerzy się od siebie oddalą. Wyobraźmy sobie sytuację: mężczyzna wraca z pracy do domu z poczuciem, że stoczył wielką bitwę ze światem i w czterech ścianach należy mu się odpoczynek i spokój. Kobieta chce, żeby jej wysłuchał, włączył się w codzienne życie, by można razem coś zaplanować. On mówi, że jest zmęczony. Albo nic nie mówi, bo akurat tego dnia miał nieprzyjemny dzień w pracy. Zamyka się na kontakt. W obliczu problemów stosuje strategie ucieczkowe. To początek katastrofy.

Problemem są też oczekiwania społeczne odmienne wobec kobiet i mężczyzn. To kobiety są „tymi od emocji” i wspierania najbliższych, a mężczyźni mają być zaradni, władczy i silni. W czasie rozprawy rozwodowej sędzia pyta kobietę, czy wychowywała dzieci, była opiekuńcza, dobrze zajmowała się domem, a mężczyznę o to, czy nie bił i nie pił. Jeśli nie, to wszystko w porządku, wywiązał się ze swoich obowiązków względem rodziny. Na szczęście młodzi powoli odchodzą od tradycyjnego modelu rodziny w stronę bardziej partnerskiego. Dzieje się to powoli, ale trudno oczekiwać, że wzorzec, który istniał przez wieki, zmieni się z dnia na dzień. Dlatego nadal kładzie się cieniem na życiu wielu małżeństw układ, w którym jest pan i władca i dzielnie obsługująca go samotna kobieta.

Rutyna zwiększa ryzyko, że partnerzy poczują się samotni w związku?

Nie wróżę dobrze związkowi, w którym nic się nie zmienia, dokładnie wiadomo, co się wydarzy następnego dnia. Po powrocie do domu mąż jak co dzień rytualnie pocałuje w czoło, ale żona czuje, że nie kryje się za tym nic głębszego. Brak zrozumienia i czułości. Z rutyną trzeba walczyć – szukać nowych sposobów wyrażania uczuć i wspólnego działania. To wymaga dużego wysiłku obu stron. W pojedynkę nic się tu nie zdziała.

Ale wysiłek włożony w związek się opłaca. Nie opłaca się natomiast samotność. Jakie są jej konsekwencje?

Smutek, frustracja, nierzadko stany depresyjne. Poczucie zawodu. Kobieta jest głęboko rozczarowana, bo miała wiele oczekiwań, które nie zostały spełnione. Czuje się nieszczęśliwa w związku. Ze wszystkim musi radzić sobie sama. Czasem trudno naprawiać relację od środka i lepiej poszukać pomocy na zewnątrz, u specjalisty. Jeśli to nie jest możliwe lub nie przynosi odpowiedniego skutku, to jedynym wyjściem jest ucieczka z tej samotni.

Czy istnieje profilaktyka samotności w związku?

Warto inaczej wychowywać dzieci. Kobiety też należy wychowywać do sukcesów i zadań, szukania dróg własnego rozwoju, a mężczyzn do udzielania wsparcia, okazywania swoich emocji, a także odczytywania emocji innych i przyjmowania postawy partnerskiej. Wtedy będziemy się lepiej rozumieć.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Michał Pozdał
• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• stereotypy
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Kobieca przyjemność

Kobieca seksualność jest zupełnie inna niż męska. Jeśli kobieta nie ma ochoty na seks, nie doświadcza przyjemności erotycznej, warto odnaleźć, co jest tego przyczyną. Bo to złożony problem. Źródłem zahamowania mogą być wewnętrzne konflikty – dotyczące siebie i swojego postrzegania, swojej seksualności, nakazów i zakazów – kulturowych czy rodzinnych. Nieświadomie blokują reakcję seksualną również utrwalone przekazy, że np. „kobiecie pewnych rzeczy w seksie nie wypada” lub, co gorsza, „kobieta nie powinna inicjować seksu”, co jest oczywiście nieprawdą. Do tego należy pamiętać, że libido kobiety jest bardziej zmienne niż u mężczyzn – waha się nie tylko ze względu na stres czy zmęczenie, lecz także na fazy cyklu menstruacyjnego, stan zdrowia, poziom hormonów (tarczycy, prolaktyna), etap w życiu osobistym, rodzinnym czy zawodowym itp.

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Sławomir Prusakowski
• CP/Sławomir Prusakowski
• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

„Samotność jest doświadczeniem, które dotyka każdego człowieka w pewnym momencie życia. Jest to subiektywne doświadczenie, które jest interakcją czyjejś osobowości, doświadczeń życiowych i innych zmiennych sytuacji” – pisała badaczka samotności Ami Rokeach. Każdy z nas na inny sposób odbiera samotność – swoją czy innych. Jedni potrafią z niej czerpać, dla innych jest niszczycielską siłą, przez którą pogrążają się w smutku, mimo że na co dzień są otoczeni ludźmi. Samotność przybiera różne oblicza i zmienia się w zależności od etapów naszego życia i doświadczeń. Wiąże się z odrzuceniem społecznym, lękiem przed śmiercią, samotnością wyboru, odrzuceniem społecznym, potrzebą akceptacji albo tym, że brakuje nam kogoś, kogo moglibyśmy kochać i kto kochałby nas. Co możemy zrobić, żeby poradzić sobie ze swoim poczuciem samotności?

Prelegent

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• nastolatki
• związki
• rodzina
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• Naukowiec/Ewa Chalimoniuk
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Ewa Pluta: Co to właściwie znaczy – być samotnym?

Ewa Chalimoniuk: Samotna osoba nie tworzy stałej, bezpiecznej więzi z partnerem czy partnerką, rodzicami lub inną bliską osobą. W jej życiu nie ma intymnej relacji opartej na zaufaniu, bliskości, akceptacji. Nikt na nią nie czeka, gdy wraca po krótszej bądź dłuższej nieobecności. Samotny człowiek czuje się przez wszystkich opuszczony. To dojmujące doświadczenie, ponieważ utrzymywanie stałej i bezpiecznej więzi z drugą osobą jest podstawową potrzebą człowieka.

Są jednak sytuacje, w których czujemy się dobrze bez towarzystwa ludzi. Mówimy wtedy, że wreszcie możemy pobyć sami ze sobą. Upragnione wakacje od innych.

Człowiek lubi czasem być sam, ale nie jest stworzony do samotności. To znaczy, że może ją przeżywać bez poczucia utraty i opuszczenia, jeśli łączą go więzi z innymi ludźmi. Wtedy będzie doceniać chwile samotności. Wreszcie może zrealizować naturalną i zdrową potrzebę – swojej autonomii, odseparowania się od innych. To czas tylko dla siebie. Można pobyć ze swoimi myślami, fantazjami, marzeniami. Poleniuchować, poczytać książkę, wyjść na spacer, pojechać na wczasy. Napawać się samotnością, ale z poczuciem, że nie jest się samotnym w życiu. Powiem nieco metaforycznie: jesteśmy sami w pokoju, ale z kojącą świadomością, że za ścianą ktoś jest i w każdej chwili można się z tą osobą spotkać.

A jeśli za ścianą nikogo nie ma? Czym grozi samotność?

Przedłużająca się samotność rodzi pustkę, głęboki dyskomfort, ból. Może powodować obniżenie nastroju, spadek poczucia własnej wartości, stany lękowe, depresję. Większość samotnych bardzo cierpi. Widać to po osobach, które przez wiele lat żyły w relacji, ale nagle zostały opuszczone. Partner zdradził, odszedł czy zmarł. To wywołuje poczucie głębokiej straty. W tej sytuacji jedni przeżywają żałobę, inni szybko wchodzą w kolejny związek – byle uniknąć samotności. Dodatkowo niektórzy mają problem z ekspresją emocji. Tłumią smutek, złość, gniew, żal. Jeśli emocje nie zostaną „przepracowane”, będą szukać ujścia. Ciało zacznie chorować. Często tak się dzieje ze starymi ludźmi, którzy mocno podupadają na zdrowiu, gdy umierają ich najbliżsi, opuszczają dzieci.

Im samotność trwa dłużej, tym trudniej z niej wyjść?

Długotrwała alienacja skutkuje tym, że ludzie przestają w siebie wierzyć. Myślą, że już nigdy nie nawiążą bliskiej relacji i do śmierci pozostaną samotni, co może działać jak samospełniająca się przepowiednia. Albo inaczej, wreszcie spotykają potencjalnego partnera, którego traktują jak ostatnią deskę ratunku. Są wobec niego zaborczy. Reagują złością, gdy partner nawiązuje znajomości poza związkiem. Boją się, że znowu zostaną opuszczeni. Zbyt długa samotność sprawia, że chcą za bardzo, za mocno, zbyt szybko. Nie dają ani sobie, ani partnerowi czasu na zbudowanie bliskości i zaufania. To może przedwcześnie zniszczyć związek.

Łatwo wyobrazić sobie odwrotną sytuację, w której samotna osoba nie wierzy, że tak miły i atrakcyjny człowiek chce się do niej zbliżyć.

Mało tego, długotrwale samotne osoby stają się podejrzliwe: „Jak to? On chce być ze mną? Może czegoś chce? Przecież na pewno nie zależy mu na mnie”. Co z tego, że partner okazuje uczucie, pożąda, nieba by przychylił. Ciągle spotyka się z nieufnością. Z czasem dochodzi on do momentu krytycznego, w którym stwierdza, że czegokolwiek by nie zrobił, jak bardzo by się nie starał, i tak będzie za mało. Więc odchodzi zrezygnowany.

Dla wielu osób samotność, nawet chwilowa, jest katorgą. Skąd ten strach przed przebywaniem w swoim własnym towarzystwie?

Taka osoba nie dojrzała, nie osiągnęła zdolności do życia w sposób samoistny. Chce, by zawsze ktoś z nią był. Dziecko separuje się od rodziców najczęściej w wieku 4-5 lat. Oczywiście pod warunkiem, że łącząca ich więź była prawidłowa: bezpieczna, pełna akceptacji i zaufania. W czasie dorastania proces separacji się powtarza, po to, abyśmy ostatecznie osiągnęli zdolność do życia jako odrębne, samodzielne jednostki. Nastolatki buntują się przeciwko rodzicom, by się od nich emocjonalnie oddzielić. Dobrze przeżyty bunt pozwala uzyskać większą autonomię. To nauka wyznaczania własnych granic i respektowania granic innych osób. Szkoła tolerancji. Istnieje jednak ryzyko, że zarówno w dzieciństwie, jak i dorosłości proces separacji od rodziców nie zakończy się pomyślnie. Powodów może być kilka. Jeśli niemowlę nie doświadczyło wystarczająco dobrej symbiozy z opiekunem, w dorosłym życiu wciąż jej pragnie. Albo gdy rodzice nie radzili sobie z separacją dziecka i na różne sposoby uniemożliwiali mu zdobycie poczucia odrębności. Trudno było im zaakceptować, że dziecko nie jest takie, jak sobie wyobrażali, że się od nich oddala.

Młody człowiek albo zrezygnuje z siebie i staje się zależny od rodzica, albo zaczyna się oddzielać i wyrywać na wolność. Najczęściej jest to splątanie tych dwóch tendencji – na złość nie będę taki, jak rodzice oczekują, a jednocześnie nadal jestem od nich zależny.

To nie jest zdrowy bunt. 

Nastolatek zaczyna budować swoją tożsamość w fałszywy sposób – na totalnej opozycji wobec rodziców. Nie zastanawia się nad swoimi potrzebami i pragnieniami. Wie jedno: nie chce być taki jak ojciec czy matka. Podam przykład. Dorosła, ale wciąż zbuntowana córka oświadcza, że nie chce wziąć ślubu, który dla jej matki jest wielką wartością, a poza tym „co ludzie powiedzą”… „Na złość mamie odmrożę sobie uszy” – postanawia córka, nie zastanawiając się jednocześnie, czy ślub jest dla niej ważny, czy nie, ani co czuje w tej sytuacji jej chłopak. Cała składa się z buntu wobec matki. Terapia służy temu, by przyjrzeć się swoim potrzebom i stwierdzić, co jest faktycznie „moje”, a co stanowi obciążający bagaż ufundowany przez najbliższych. To punkt wyjścia, od którego zaczyna się pracę nad ustanowieniem swojej autonomii. Dzięki niej dwoje ludzi potrafi żyć w związku, a gdy zachodzi taka potrzeba, funkcjonować oddzielnie.

Jedna osoba chce jechać w góry, a druga pobyć sama w domu. Czasem jest to powód do kłótni.

W dobrze funkcjonujących związkach partnerzy szanują to, że druga osoba ma czasem ochotę być sama. Nie stanowi to zagrożenia dla stałości i bezpieczeństwa relacji. Partnerzy nie rozstają się, tylko dlatego że jedno z nich ma ochotę pożyć swoim życiem. Skoro ja lubię marchewkę, a ty groszek, to pozostańmy przy swoich preferencjach. Nie musimy przecież jeść tego, czego nie lubimy, co nie zmienia jednak faktu, że chcemy być ze sobą.

Często trafiają do pani gabinetu osoby, które samotność przerasta i chcą wreszcie z niej wyjść?

Ludzie zgłaszają się do terapeutów w większości przypadków z powodu samotności. Spotykam często trzydziesto-, czterdziestolatków – wykształconych, majętnych, atrakcyjnych, którym nie udało się stworzyć szczęśliwej relacji miłosnej i bardzo cierpią z tego powodu. To często osoby, które w przeszłości przeżyły największą z dziecięcych traum – opuszczenie przez rodziców. Chodzi tu zarówno o fizyczne odejście rodziców, na przykład jedno z nich umarło, jak i emocjonalne porzucenie. W dorosłym życiu osoby te mogą sobie świetnie radzić, zadziwiać innych swoją zaradnością czy inteligencją. W głębi duszy czują jednak lęk przed opuszczeniem. W samotności odżywa w nich wczesnodziecięca trauma, więc żeby uniknąć dyskomfortu, otaczają się ludźmi, czasem na siłę.

Na samotność uskarżają się też osoby, które żyją w związku, ale z partnerem nie łączy ich miłość i intymność, lecz lęk przed samotnością. Boją się, że w pojedynkę sobie nie poradzą. Jednocześnie czują, że ich potrzeby nie są zaspokajane. Żyją swoim życiem, choć oczekiwali od partnera wspólnoty na każdym poziomie. Na samotność uskarżają się też osoby, których partner zdradził lub odszedł, i nie mogą sobie z tym poradzić. Samotność to powszechne zjawisko.

Skąd się bierze samotność?

Najczęściej wynika stąd, że w pierwszych latach życia nie udało się zbudować z matką prawidłowej, stabilnej więzi. Ten deficyt z dzieciństwa daje o sobie znać w dorosłym życiu, gdy przychodzi czas na nawiązywanie różnych więzi – od przyjacielskich po miłosne. Osoby te żyją często iluzją, że mąż może zastąpić im ojca, a żona matkę.

Oczywiście można, a nawet trzeba, mieć oczekiwania wobec partnera, ale nie należy liczyć, że zrealizuje wszystkie nasze potrzeby – zarówno te dziecięce, jak i dorosłe.

Bez terapii trudno sobie to uświadomić?

W trakcie terapii pacjenci uczą się troski o siebie, miłości własnej, pracują nad poczuciem własnej wartości. Najpierw muszą się jednak zmierzyć z bolesną prawdą – w dzieciństwie nie otrzymali tego, co im się należało i czego oczekiwali. Jako dorośli ludzie mają prawo odczuwać z tego powodu złość, smutek, gniew. Potem muszą przeżyć utratę nadziei, że partner nie zastąpi matki czy ojca, i że sami powinni wziąć odpowiedzialność za swoje potrzeby. Dzięki terapii te osoby mają szanse stworzyć z partnerem bezpieczną więź. Chyba że związek wcale nie rokuje – partner jest skupiony wyłącznie na sobie, wzajemne uczucie i troska nie istnieją. Wtedy należy zadecydować, czy się zostaje w relacji, czy odchodzi.

Samotności nie należy się bać?

Przebywanie w samotności, w swojej autonomii, to bardzo ważna umiejętność. Bez niej prawdopodobnie nie powstałoby nic twórczego. Wszelkie działania paraliżowałby przymus szukania potwierdzenia swojej wartości w oczach innych, strach przed porażką. W samotności można usłyszeć własne myśli, zastanowić się nad swoimi potrzebami, podjąć autonomiczną decyzję. Samotność dodaje skrzydeł, ale tylko tym, którzy mają solidną bazę – bezpieczną więź z najbliższymi.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Zofia Dołęga
• RELACJE
• emocje
• samotność
• SPS Temat miesiąca/Wrzesień 2019
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2020

Cykl tematyczny: Wrzesień 2019

Hasło miesiąca: Samotność

Czy sam oznacza – samotny?

Badania dowodzą, że na całym świecie wzrasta liczba osób żyjących w pojedynkę (singli), a utrzymanie relacji (przyjaźni czy miłości) dla wielu osób staje się trudnością. Samotność jest doświadczeniem uniwersalnym, choć nie zawsze uświadomionym. Doświadcza jej każdy z nas. Ludzie, skarżąc się na nią, często koncentrują się na własnych niezaspokojonych potrzebach i przykrych przeżyciach. Rzadziej natomiast dostrzegają ten problem u innych. Jak zauważają psychologowie, samotność często wcale też nie wiąże się ze stanem strice pozostawania w odosobnieniu czy osamotnieniu...

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• stereotypy
• Naukowiec/Katarzyna Waszyńska
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

I żyli długo i...

Wielka miłość, związek na lata musi się zacząć spektakularnie, miłość spada jak „grom z jasnego nieba”, musisz poczuć „motyle w brzuchu”. Aby być spełnionym w miłości i życiu seksualnym, trzeba być „prawdziwą kobietą”, „prawdziwym mężczyzną”, wtedy też stworzysz udany związek. To tylko niektóre z powszechnych dziś mitów na temat związków, miłości i seksu. Jak to się dzieje?

Na przykład u podłoża tego ostatniego mitu leży przymus poznania i sprawdzania, czy nasz partner/partnerka rzeczywiście jest „tą” osobą. W przypadku kłótni w związku, nieporozumień, kiedy mamy poczucie, że druga strona nie spełnia naszych potrzeb, lub się ich nie domyśla, zastanawiamy się, czy powinniśmy dalej być razem. Bo przecież ktoś, kto do nas idealnie pasuje i jest naszą drugą połówką jabłka, powinien się zawsze z nami dogadywać. Dlaczego takie myślenie jest zgubne i co można zaproponować w zamian?  

Prelegentka

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• Naukowiec/Katarzyna Waszyńska
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Marta Januszkiewicz: Seks stał się współcześnie wartością samą w sobie, erotyka w mediach i przestrzeni publicznej nikogo nie dziwi. Nie trzeba się domyślać, że to nie pozostaje bez wpływu na nas i naszą seksualność…

dr Katarzyna Waszyńska: Na naszą seksualność ma wpływ fizjologia oraz wszystko, co wiąże się z naszą psychiką i sferą psychoseksualną, czyli nasze wcześniejsze doświadczenia, emocje, pragnienia, marzenia. Jakość życia seksualnego reguluje też w dużym stopniu nasza kultura: normy, zasady życia społecznego, zmiany w podejściu do wychowania, do ról społecznych. Może mieć to na nas zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ.

We współczesnej kulturze zachodniej seksualność jest często przedstawiana jako towar i nadaje się jej nieadekwatną wartość. To zjawisko łączy się z procesem seksualizacji. Po pierwsze oznacza to, że wartość osoby utożsamiana jest głównie z jej atrakcyjnością seksualną, a atrakcyjność fizyczna jest wąsko zdefiniowana i oznacza bycie seksowną/seksownym. Np. w reklamie samochodu pojawia się wizerunek kobiety atrakcyjnej fizycznie i seksualnie według określonych kryteriów kultury zachodniej. Seksualizacji ulega tutaj kobieta, której rola i wartość sprowadza się jedynie do jej atrakcyjności fizycznej; ciało stanowi „towar”, który zwiększa antycypowaną wartość samochodu.

Po drugie, seksualizacja wiąże się z nadawaniem znaczenia seksualnego osobom i rzeczom, które jej nie posiadają. Podajmy przykład koszulek dziecięcych z napisami „Baby Porn” czy „Sexy Baby”, których seksualny charakter jest tu nieadekwatny. W naszej społeczności i kulturze seks w takiej formie jest obecny w wielu wymiarach: w czasopismach, teledyskach, grach komputerowych. Żyjemy w czasach seksualizacji seksu.

Na jakość życia seksualnego par negatywny wpływ ma dziś nie tylko seksualizacja, lecz także tzw. kultura konsumpcji, w której wszystko jest tymczasowe i szybko się zmienia, w związku z czym też wartości, którymi kierują się ludzie. Sukces mierzony jest atrakcyjnością życia, ekstremalnością przeżyć, maksymalizacją wrażeń. Ma być przyjemnie i nie można się nudzić – w myśl hasła „Fast Food, Fast Car, Fast Sex”. Jednak szybkie tempo życia utrudnia nam rozpoznanie naszych własnych, indywidualnych potrzeb i budowanie bliskości. Czasem pary w gabinecie mówią, że nie mają czasu i siły na seks, bo trening, bo salsa, bo joga… bo jest tyle interesujących rzeczy, że nie ma miejsca na bliskość, intymność, rozmowę.

Jesteśmy bombardowani bodźcami seksualnymi, promowane są określone wzorce wyglądu i zachowań, wiedzę o seksie – wątpliwej wartości – czerpiemy z internetu. Czy stąd biorą się nasze lęki i kompleksy w sferze intymnej?

Czasem do tych przekazów nie podchodzimy krytycznie. Czytamy np. o 10 krokach do szczęścia, orgazmu, znalezienia idealnego partnera, jak być piękną i atrakcyjną, jak mieć seks, o którym się nie śniło… A to nie takie proste. Jeśli ktoś w domu rodzinnym nie może na te tematy porozmawiać albo dostaje negatywne przekazy na temat intymnych relacji, a w mediach słyszy gotowe recepty na sukces – może doznać pewnego dysonansu. Dotyczy to i kobiet, i mężczyzn. Jeżeli przeanalizujemy podręczniki szkolne, czy wizerunek kobiet i mężczyzn w reklamie, widzimy, że często wszystkiemu winne są stereotypy1. Mężczyzna, by być szczęśliwy, musi być wysoki, dobrze zbudowany, i mieć zawsze ochotę na seks. W przeciwnym razie „coś z nim jest nie tak” albo „jest niepełnowartościowym mężczyzną” – często w gabinecie słyszę to od mężczyzn. Kobieta natomiast powinna być szczupła, mieć długie nogi i duże piersi. Wiele dziewcząt nie czuje się dobrze, gdy tak nie wygląda.

Pamiętajmy, że fizyczność to tylko jeden z aspektów człowieka. Przedstawianie jej jako najważniejszego też należy do zjawiska seksualizacji. Sprzedaje się nam informacje, że tylko takie osoby mogą być szczęśliwe i tworzyć udane związki. Wymiary ciała jednak nijak się mają do poczucia jakości życia seksualnego. Mity i stereotypy sprawiają też, że powstaje szereg schematów, według których wyobrażamy sobie, jak nasza miłość i życie seksualne będą wyglądać.

Co można więc zaproponować?

Potrzebna jest rzetelna edukacja seksualna – żeby młodzi ludzie wchodzący w życie seksualne umieli oddzielić treści, które są dla nich konstruktywne, od tych, które mogą zakłócić i utrudnić ich funkcjonowanie, a które są dla nich po prostu ekscytujące czy zakazane. Umożliwi im to bardziej świadomie funkcjonowanie w świecie, w którym seksualizacji jest tak dużo.

Jeśli w naszym domu rodzinnym nie było fajnych wzorców, nie rozmawiano o seksualności i nikt nas nie przygotowywał do bycia w związku, to czerpiemy gotowe przepisy z filmów, książek czy internetu. Zbieramy różne kawałki informacji, które zazwyczaj później nie układają się nam w spójną całość… Bo brakuje edukacji, rzetelnej wiedzy seksuologicznej. Po przeczytaniu artykułu czy poradnika nie można rozwiązać wszystkich swoich problemów w sferze seksualnej. Gdyby to było tak proste, to my, seksuolodzy i psychoterapeuci, nie mielibyśmy w gabinetach tylu klientów. Jedno, to wiedzieć, drugie, to umieć o tym rozmawiać, a trzecie – wdrożyć w życie.

Edukacja seksualna to rola szkoły czy rodziny?

Żyjemy w przekazach rodzinnych, później rówieśniczych i szkolnych, a następnie też tych makrospołecznych. I wszystkie informacje, które do nas dochodzą, rzutują na to, w jaki sposób później funkcjonujemy. W idealnym wzorcu szkoła powinna pełnić funkcję uzupełniającą wobec domu rodzinnego. Z własnej perspektywy zawodowej 23 lat pracy widzę zmiany na plus – coraz częściej rodzice są zainteresowani wiedzą na temat seksualności, pytają jak rozmawiać ze swoim dzieckiem na tematy związane z cielesnością, fizycznością, płcią, seksualnością, jak przygotowywać dziecko do kolejnych faz rozwojowych, jak reagować w danych sytuacjach. Kiedy młodzież wchodzi w okres dojrzewania i niekoniecznie chce rozmawiać na różne tematy z rodzicami, dobrze, żeby z pomocą przyszła szkoła. Wtedy możemy mieć nadzieję, że nastolatek znajdzie rzetelną odpowiedź na nurtujące go pytanie – i nie będzie jej szukał w internecie. Poza tym nauczy się rozmawiać na temat seksualności z szacunkiem, w pozytywnej atmosferze, co jest niezmiernie ważne w dorosłym życiu.

W tym roku na WSE UAM realizowaliśmy międzynarodowy projekt dla młodzieży Lights4Violence², przeciwdziałający przemocy w związkach. Spotkał się on z dużym zainteresowaniem licealistów. W trakcie warsztatów młodzież uczyła się m.in. rozpoznawać przejawy przemocy psychicznej pod postacią kontroli drugiej osoby/partnera, naruszania granic jej prywatności, izolowania od przyjaciół.

Kluczowe są więc rozmowy na temat seksualności?

Tak, to bardzo ważne. Zarówno wtedy, jak w związku jest dobrze, jak i wtedy, gdy pojawiają się trudności. Zgłaszają się do mnie pary po 3, 5, 10 latach po ślubie, ponieważ nie rozpoczęły jeszcze współżycia. I najczęściej są to osoby pochodzące z domów, w których się na ten temat się nie rozmawiało. Dostawały w ten sposób informację, że seks jest czymś złym i/lub mało ważnym. Rodzice często straszą dzieci, żeby opóźnić wiek inicjacji, mówiąc, że seks to coś złego, „że pierwszy raz bardzo boli”, „zajdziesz w ciążę, a poród to dopiero ból”, „ten ktoś cię zostawi”, „zmarnujesz sobie życie”. Osoby nieśmiałe, zamknięte w sobie nie podejmują tego typu tematów z rówieśnikami, co powoduje, że ich podejście do seksualności i cielesności wiąże się później ze wstydem, lękami, obawami.

Niektórzy sądzą, że jak rozpocznie się współżycie albo wyjdzie za mąż, to wiedza o sferze intymnej i doświadczenie nagle się pojawią – a tak się nie dzieje. Rozwój seksualny, jak każdy inny, to proces. Zaczyna się wcześniej. Warto więc zadbać o to, by mieć fachową wiedzę, a także oswoić swoje uczucia związane ze sferą intymną. Tego od razu się nie nabywa. Dlatego potrzebna jest edukacja. W parze z tym powinna iść nauka odpowiedzialności za swoje decyzje i wybory, za siebie, za osobę, z którą jesteśmy w relacji, świadomość kroków, jakie wiążą się z seksualnością, konsekwencji z nią związanych.

W tej edukacji warto skupić się na słownictwie – że można mówić o seksie w pozytywnej atmosferze, używać nazw części intymnych, jak „penis”, „pochwa”. Często dorosłe osoby w moim gabinecie mówią, że żałują, że nigdy wcześniej nikt z nimi na ten temat nie rozmawiał i że nie nauczyli się rozmawiać o seksie, o swoich potrzebach.

Często zapominamy, że seks to nie tylko fizjologia i czynność mechaniczna, ale też emocje.

W domu, szkole rozmawia się o tym, jak funkcjonować zawodowo, biznesowo, natomiast rzadko kiedy mówi się, jak rozwiązywać kłopoty związane ze sferą seksualną, jak do nich podchodzić, jak radzić sobie z emocjami, z lękami. Seksualność to również nasza psychika. Im bardziej jesteśmy świadomi naszych potrzeb, emocji, tym lepiej możemy dbać o tę sferę życia.

W relacji seksualnej jesteśmy zawsze z kimś. To jest sytuacja, w której odkrywamy obszary, których nie odkrywamy na co dzień: reakcje, odczucia, przeżycia. Pokazujemy siebie w bardziej intymnej wersji. Warto więc zadbać, żeby ta sytuacja była dla nas bezpieczna, zachodziła w komfortowych warunkach, z osobą, do której mamy zaufanie.

Skąd biorą się główne trudności psychiczne w sferze seksualnej? Czy wiele kłopotów wynika z tego, że rozmijamy się ze swoimi potrzebami?

Trudności mogą wiązać się z różnymi aspektami, z tym, że: nie akceptuję siebie, swojego ciała, partnera, boję się pewnych sytuacji, albo miejsce nie jest dla mnie komfortowe. Wtedy bardzo trudno o to, by jakość seksu i satysfakcja z niego się pojawiły.

Ludzie podejmują różne zachowania seksualne niekoniecznie z motywacji seksualnej czy chęci bycia blisko fizycznie z drugą osobą. Czasem tylko dla potwierdzenia swojej atrakcyjności, swojej kobiecości/męskości czy żeby uciec przed poczuciem samotności. To jest dla nas niekorzystne, bo taki seks ani nie będzie dawał przyjemności, ani nie potwierdzimy nim swojej atrakcyjności.

Należy spojrzeć w lustro bez samokrytycyzmu?

Trzeba się uczyć akceptacji siebie i swojego ciała – żeby te aspekty nie były zależne od spełnienia warunków, wąskich kryteriów. Pamiętajmy, że to, co się podoba, jest względne. Niektórzy mają też trudność z zaakceptowaniem swoich potrzeb seksualnych – tego że można je mieć, że można mieć ochotę na seks, albo że można nie mieć ochoty. Bądźmy świadomi tego, co nami kieruje, dlaczego chcemy iść do łóżka. Czy to jest chęć bycia z tą drugą osobą, dzielenia się, czy nie. Tak między innymi buduje się odpowiedzialną seksualność i jakość życia seksualnego.

¹ Miałam przyjemność uczestniczyć w ogólnopolskim zespole badawczym analizującym podręczniki szkolne pod kątem promowanych wzorców kobiecości i męskości, relacji. Przeczytaj raport tutaj: Gender w podręcznikach. Projekt badawczy.

² http://www.lights4violence.eu/

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• seks
• Strefa Psyche/związki
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019
• Naukowiec/Zbigniew Lew-Starowicz

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Prelegent

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• seks
• miłość
• Strefa Psyche/związki
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• Naukowiec/Andrzej Gryżewski

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Ewa Pluta: Dość powszechne jest przekonanie, że seks lepiej uprawiać, niż o nim rozmawiać.

Andrzej Gryżewski: I to jest błędne przekonanie. W gabinecie ciągle słyszę historie, że partnerzy chcą realizować swoje potrzeby seksualne, ale o tym nie mówią. Druga strona ma się domyślić, o co chodzi. Brak rozmowy o seksie prowadzi zazwyczaj do wielu niepowodzeń w związku, a bywa też, że niszczy go już na początku. Pokolenie mężczyzn, które wychowało się na pornografii, uważa, że w ramach gry wstępnej dobry jest seks analny. Już podczas pierwszej randki próbują dobrać się do kobiecej pupy. Kobieta nie wie, co się dzieje: oczekuje gry wstępnej, pieszczot, pocałunków. Seks analny wchodzi w grę, ale później, kiedy partnerzy zbudują większe poczucie bezpieczeństwa. Niewykluczone, że gdyby porozmawiali o swoich potrzebach, relacja mogłaby trwać niezagrożona.

To problem, który dotyczy nie tylko par z krótkim stażem. W związkach 20-, 30-letnich też milczy się na temat seksu.

Wyobraźmy sobie sytuację: jest godzina 21.00, parter próbuje inicjować seks, ale partnerka nie jest zainteresowana. On wtedy myśli, że może przestał być dla niej atrakcyjny. Skoro tak, to on już nie będzie jej uwodził. Tymczasem partnerka odrzuciła go nie dlatego, że przestał się jej podobać, ale przypomniała sobie, że kilka godzin wcześniej powiedział jej coś nieprzyjemnego. Jeśli partnerzy od razu nie wyjaśnią, co stoi za danym zachowaniem, kłótnia jest niemal pewna.

A co stoi za brakiem rozmowy?

Dla wielu osób bezpieczniej jest nie rozmawiać o seksie. Boją się doświadczyć odrzucenia, mają poczucie, że to by ich bardzo zraniło. I rzeczywiście często są odrzucani, ale paradoksalnie powodem jest brak rozmowy o preferencjach, potrzebach i fantazjach seksualnych.

Myślimy też, że skoro jesteśmy razem, to druga osoba powinna czytać w naszych myślach.

Od moich pacjentów często słyszę, że „jak kocha, to rozumie”, „tak długo jesteśmy razem, powinien wiedzieć, o co mi chodzi”. Rzeczywiście, powszechne jest przekonanie, że im dłużej związek trwa, tym lepiej partnerzy powinni odczytywać swoje potrzeby. Ja zaryzykuję odwrotne stwierdzenie: im dłuższy staż związku, tym większe prawdopodobieństwo nieporozumień. Dlatego za każdym razem trzeba doprecyzowywać sporne kwestie i niczego nie zamiatać pod dywan.

„Jak kocha, to rozumie” – czy nie jest to pokłosie mitu miłości romantycznej, zgodnie z którym jeśli dwoje ludzi łączy silne uczucie, to reszta dzieje się niejako z automatu?

Mit miłości romantycznej to mit ciężkiej wagi. Jedna z moich pacjentek ma pretensje do męża, że w ich związku wszystko idzie jak po grudzie, każdą kwestię należy ustalać i negocjować, i że ona ma tego dość. Spytałem ją kiedyś, czy ma rodzeństwo. „Tak, siostrę, dwa lata starszą”, „Od ilu lat jesteście rodzeństwem”, „Czterdziestu”, „W jakim stopniu siostra odgaduje twoje potrzeby?”, „Może w 20 procentach”. Poprosiłem, żeby określiła, w jakim stopniu partner, z którym jest od kilku lat, powinien odgadywać jej potrzeby. „W 90 procentach, co najmniej”. Potem długo rozmawialiśmy o braku logiki w tym rozumowaniu i o tym, że miłość powinna iść w parze z komunikacją. Nie warto czytać sobie w myślach. On się skrzywił? Może coś złego pomyślał o mnie? Nie wiesz, co pomyślał twój partner. Jeśli chcesz się dowiedzieć, spytaj go o to.

Może problem tkwi w tym, że nie znamy języka seksualności? Choć teoretycznie powinniśmy mieć bogaty zasób słów – Jacek Lewinson, autor „Słownika seksualizmów polskich”, podaje, że polszczyzna od XIV wieku wytworzyła prawie 3000 określeń na stosunek seksualny.

Język opisujący seksualność jest albo wulgarny, albo medyczny. Ten pierwszy jest dla wielu osób upokarzający, a drugi zbyt oderwany od rzeczywistości. Dlatego polecam parom, by tworzyły własny język. Taki, który będą obydwoje lubili i akceptowali. Rodzaj szyfru znanego tylko im.

Na przykład?

Znam parę, która bardzo lubi się kochać. To ludzie otwarci, kontaktowi, często bywają na imprezach. Gdy są w towarzystwie i z czasem nabierają ochoty na seks, jedna osoba zagaja: „Kochanie, chodź do domu. Jeszcze czeka nas robota”. Wszyscy są zdziwieni, że ludzie tak się garną do pracy. Tylko robota i robota, zamiast czasem odpocząć. A im się iskrzą oczy z podniecenia (śmiech). Własny język seksualności buduje intymność w związku, sprawia, że partnerzy stają się sobie jeszcze bliżsi.

Jak pan uczy swoich pacjentów rozmawiać o seksie?

Często pacjenci o seksie rozmawiają po raz pierwszy w moim gabinecie. Widzę, jak ściska ich w żołądku, pocą im się ręce, są zdenerwowani. Czują lęk, wstyd i zażenowanie. Za każdym razem o seksualności rozmawiam z nimi wprost i naturalnie. Z czasem pacjenci podchwytują ten styl rozmowy. Im częściej mówią o seksie w sposób nieskrępowany, prosty i szczery, tym bardziej czują, że jest to zwykła aktywność, której nie należy demonizować ani się bać.

Czy warto dzielić się szczegółami z życia seksualnego z poprzednich związków?

W seksuologii zaleca się, by tego nie robić, ale od tej reguły są wyjątki. Dużo zależy od dojrzałości drugiej osoby. Znam pary, które opowiadają o seksie w poprzednich związkach i nie mają z tym problemu. Wręcz przeciwnie, czerpią z tych historii inspiracje. W końcu z poprzednimi partnerami przeżyli wiele ciekawych doświadczeń seksualnych w interesujących okolicznościach, więc czemu by z nich nie skorzystać. Jeśli jednak partner słuchając tych opowieści czuje dyskomfort, lepiej sobie odpuścić. Istnieje też ryzyko, że wspomnienia z przeszłości mogą zostać wykorzystane w kłótni, aby celowo zranić drugą osobę.

Potrzeby seksualne to jedno, drugie to fantazje seksualne. Wiele z nich nigdy nie jest zostaje wypowiedzianych. Dlaczego?

Rozmowa o fantazjach seksualnych to papierek lakmusowy relacji, wyższa szkoła partnerstwa. Wymaga dużego poczucia bezpieczeństwa w związku. Partnerzy czują, że mogą powiedzieć wszystko, na co mają ochotę i nie zostaną ukarani. Często fantazje dotyczą nienormatywnych zachowań, nawet ekstremalnych, na przykład seksu w przymierzalni sklepu, gdzie w każdej chwili może zostać wezwana ochrona. Albo seksu z innymi osobami, co wcale nie musi oznaczać, że partner ma ochotę na zdradę. Fantazji seksualnych nie można brać dosłownie, bo często są symbolem czegoś innego.

Czego?

Moja klientka uskarżała się ostatnio na nudę w łóżku. Jej mąż inicjuje seks co niedzielę o godzinie 19.00. Ona doskonale wie, co się wydarzy w tym czasie. 19.00 – mąż się do niej uśmiecha, 19.01 – podszczypuje ją w pupę, 19.02 – zaczyna rozbierać, 19.03 – dotyka jej piersi, i tak dalej. Klientka zaczęła fantazjować o seksie z innym mężczyzną. Nigdy nie posunęła się do zdrady. W jej przypadku fantazje seksualne oznaczały chęć przełamania rutyny w związku, przeżycia czegoś spontanicznego, może nawet dzikiego.

Mąż mógł poczuć się zagrożony na wieść o fantazjach seksualnych swojej żony.

W takich sytuacjach warto zdobyć się na odwagę i powiedzieć partnerowi, co symbolizuje fantazja seksualna. Często będzie to rozmowa o tym, czego aktualnie w związku brakuje, jakie potrzeby partnerów nie są zaspokajane.

Czy kobiety i mężczyźni fantazjują inaczej?

Różnica tkwi w proporcjach: zauważyłem w moim gabinecie, że  80 procent mężczyzn opowiada partnerkom o swoich fantazjach seksualnych, wśród kobiet to zaledwie 3 procent. Kobiety myślą, że za fantazje seksualne mogłyby zostać pociągnięte do odpowiedzialności, że złamałyby mężczyźnie życie. Nie bez znaczenia jest odmienne wychowanie chłopców i dziewczynek. Uczy się je, jak być uległymi i przejawiać zachowanie normatywne, przypadkiem się nie wychylać, bo inaczej mężczyzna poczuje się zagrożony na swojej pozycji. W dorosłym życiu takie wychowanie ogranicza seksualnie.

Co się stanie, jeśli nie będziemy rozmawiać o swoich potrzebach i fantazjach seksualnych?

Brak rozmowy w związku to często brak seksu, a brak seksu to rosnące napięcie, które jeśli pozostanie nierozładowane, będzie szukać ujścia innymi kanałami. Bóle reumatyczne, kręgosłupa, choroby układu pokarmowego, choroby kardiologiczne, nerwobóle – tak ciało próbuje powiedzieć, że nasza sfera seksualna ma się nie najlepiej.

Realną groźbą jest zejście do partyzantki seksualnej – pogrążenie się w pornografii, cyberseksie. Niektóre osoby wybierają pornografię, bo mają poczucie, że są na tyle zmęczone życiem i zobowiązaniami, że kolejne „roboczogodziny” wydatkowane na seks, to dla nich za dużo. Randka, kolacja na mieście, może kino, potem dom, gra wstępna… Szybciej i łatwiej sięgnąć po porno, które jednak nie przynosi autentycznej satysfakcji. Zapomina się przy tym, że seks to najprostszy sposób na osiągnięcie przyjemności. Trzeba tylko wyłączyć tryb zadaniowy, pozwolić sobie na czułość, dotyk, pieszczoty. Seks dla wielu par jest ważną sferą życia, w której się jednak rozmijają. Partner lubi się kochać rano, partnerka wieczorem. Nie rozmawiają o tym, stają się sfrustrowani. Czasem kończą związek, bo uważają, że się nie dobrali. A może właśnie się dobrali, potrzebują tylko więcej rozmawiać o tym, czego pragną od drugiej osoby? Tyle fajnych związków rozpada się przez brak rozmowy. Szkoda.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• emocje
• mózg
• neuronauka
• związki
• seks
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019
• Naukowiec/Marta Janus

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Myślimy i kochamy… mózgiem

Seks zaczyna się i kończy właśnie w mózgu. U podstaw każdej reakcji seksualnej – od podniecenia do orgazmu – leżą procesy neurobiologiczne. Zachowania seksualne powodują zmianę aktywności struktur mózgu oraz poziomu neuroprzekaźników. Stymulacja fizyczna, wrażenia wzrokowe, słuchowe, smakowe sprzężone są z sygnałami, jakie docierają do mózgu, skąd wracają do gonad w postaci seksualnej przyjemności. Dużą rolę w jej zaistnieniu pełni również to, co należy do naszej sfery psychologicznej – nastawienie, oczekiwania, nabyte już doświadczenie. Dlaczego warto wiedzieć, że nasza seksualność jest tak złożona?

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• związki
• seks
• miłość
• Naukowiec/Robert Kowalczyk
• psychopatia
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Karolina Zalewska-Łunkiewicz
• RELACJE
• emocje
• neuronauka
• lęk
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Lipiec 2019

Hasło miesiąca: Lęk

Jak lęk do nas przemawia?

Od panicznego strachu i myśli „Zaraz umrę”, przez różne fobie, jak aerofobia (lęk przed lataniem samolotem), paruroza (lęk przed korzystaniem z toalet publicznych) czy brontofobia (lęk przed burzą), do uogólnionego niepokoju, który powoduje w nas uczucie dyskomfortu. Lęk może mieć różne oblicza. Zawsze jednak ta emocja komunikuje się z nami za pośrednictwem naszego ciała. Sztywność karku, fala gorąca, zimne dreszcze, ból głowy, ból w klatce piersiowej, uczucie duszności, czerwienienie się – tak się zwykle objawia lęk. Warto więc poznać jego język i to, w jaki sposób ta emocja do nas przemawia, bo rozpoznanie i zaakceptowanie jej będzie pierwszym krokiem do poradzenia sobie z nią.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Michał Pozdał
• RELACJE
• ZDROWIE
• SPOŁECZEŃSTWO
• związki
• seks
• Naukowiec/Robert Kowalczyk
• Naukowiec/Katarzyna Waszyńska
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

O uczestnikach debaty

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Michał Pozdał
• RELACJE
• emocje
• związki
• seks
• SPS Temat miesiąca/Sierpień 2019

Cykl tematyczny: Sierpień 2019

Hasło miesiąca: Seks

Bezpieczeństwo w miłości

Seks to więcej niż reprodukcja, więcej niż budowanie więzi i więcej niż przyjemność – niestety często o tym zapominamy. Wielu osobom trudno się odnaleźć w świecie uczuć, a co dopiero otwarcie rozmawiać o seksie – szczególnie w Polsce. Warto wiedzieć, że na to, jak tworzymy związki w dorosłym życiu, jak jesteśmy zazdrośni, czy zdradzamy, jak radzimy sobie w sferze intymnej – wpływają nasze wczesnodziecięce relacje z opiekunami. Jeśli matka zaspokajała potrzeby dziecka i nie warunkowała swojej miłości, wytworzyła się odpowiednia więź, czyli bezpieczny styl przywiązania. Jako dorosła osoba to dziecko jest więc przekonane, że zasługuje na miłość, że jest godne tego, by ktoś się o nie zatroszczył i dobrze radzi sobie w relacjach miłosnych. Z jakimi kłopotami w związkach zmaga się osoba, u której rozwinął się ambiwalentny lub, co gorsza, unikający styl przywiązania?

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Jakub Kuś
• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• media społecznościowe
• nowe technologie
• lęk
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Lipiec 2019

Hasło miesiąca: Lęk

Zachwyt, ufność i… lęk

Już w XIX wieku ludzie doświadczali skutków rewolucji przemysłowej: stechnicyzowania i przyspieszenia produkcji przemysłowej, zmian w sposobach podróżowania i komunikowania się. Wynalazki takie jak kolej żelazna, radio czy fotografia budziły lęk i nostalgię za czasami sprzed ich pojawienia się. Czy to nie brzmi znajomo?

Wzrost znaczenia nowych technologii w ciągu ostatnich trzech dekad określa się mianem jednej z najbardziej dynamicznych rewolucji, jakich doświadczyła ludzkość. Manuel Castells, wybitny hiszpański socjolog, twierdzi, że jest to zmiana, której konsekwencje nieodwracalnie przemienią ludzkość i relacje społeczne w stopniu wcześniej niewyobrażalnym. Psychologia, socjologia czy filozofia już od wielu lat stawiają pytania o to, w jakim kierunku zmierzamy w kontekście rozwoju nowych technologii. Czy roboty przejmą naszą pracę, a sztuczna inteligencja zagrozi naszemu intelektowi? Czy roboty rozwiną się do tego stopnia, że zaczną potencjalnie zagrażać nam, ich twórcom? Czy płytkość relacji tworzonych w social mediach czy aplikacjach randkowych nieodwracalnie zmieni nasze życie społeczne i prywatne?

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Michał Pozdał
• RELACJE
• RODZICIELSTWO
• agresja
• rodzic
• nastolatki
• lęk
• depresja
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Luty 2019

Cykl tematyczny: Lipiec 2019

Hasło miesiąca: Lęk

Lęki „okresu burzy i naporu”

Raport „Polityki” z 2012 r. mówi, że co dziesiąty młody Polak przeżywa problemy wymagające interwencji psychologa albo psychiatry. Najczęściej nastolatki cierpią na zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe: lęk uogólniony, natręctwa, fobie czy zespół stresu pourazowego. Lęki głównie odnoszą się do tego, co może się niedługo wydarzyć, dotyczą bezpieczeństwa swojego i bliskich, objawiają się zmęczeniem, irytacją, napinaniem mięśni, bólami psychosomatycznymi czy niemożnością zrelaksowania się. Szczególną formą lęku występującą u dzisiejszych nastolatków jest dysmorfofobia, czyli nadmierne zainteresowanie rzekomym defektem swojego wyglądu, który wywołuje w młodej osobie wiele cierpienia i znacznie zaburza jej funkcjonowanie społeczne. Wszystko przez m.in. mit szczęścia i sukcesu zakotwiczony we współczesnej kulturze. Jak zauważają dziś psychoterapeuci, te i inne zaburzenia nastoletniego „okresu burzy i naporu” są niestety często bagatelizowane przez rodziców i wychowawców…

Prelegent

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• przemoc
• emocje
• związki
• złość
• miłość
• Aleksandra Żyłkowska
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Pułapki systemu rodzinnego

Nasze związki się zmieniają i zmieniamy się w nich my. O tym, jak je tworzymy i kogo wybieramy decyduje to, jak zostaliśmy wychowani, jakie przekazy międzypokoleniowe i mity (np. że „mężczyzna musi dużo zarabiać” albo „mężczyźni zdradzają”) przyjęliśmy od naszych rodziców. To ich postawy i system zasad obecny w naszej rodzinie daje podwaliny do naszego działania, funkcjonowania, sposobu porozumiewania się i komunikacji. Później te wzorce w swoim dorosłym życiu powielamy. Jak je poznać i co zrobić, by nie stanowiły dla naszego związku balastu?

Prelegentka

Szczegóły

Agnieszka Gostyńska

• BLOGOSFERA
• RELACJE
• ZDROWIE
• emocje
• terapia
• lęk
• zdrowie psychiczne
• Naukowiec/Agnieszka Gostyńska
• SPS Temat miesiąca/Lipiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Lipiec 2019

Hasło miesiąca: Lęk

Nie taki lęk straszny

Po czym poznać zaburzenia lękowe?

Historia lęku

Czy psychoterapia może mi pomóc?

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Strefa Psyche
• RELACJE
• RODZICIELSTWO
• agresja
• rodzic
• rozwój dziecka
• emocje
• mózg
• neuronauka
• nastolatki
• złość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• Naukowiec/Katarzyna Kaniecka
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Remont – Ostrożnie!

Po szóstym roku życia dziecko wydaje się już bardziej stabilne emocjonalnie, mniej impulsywne i lepiej radzi sobie z regulacją i wyrażaniem swoich emocji, niż wtedy, kiedy miało dwa czy trzy lata. Skąd więc porównywalny w swojej sile powrót w okresie nastoletnim do chwiejnej wczesnodziecięcej przeszłości? Niedawno okazało się, że nastolatki na nowo przechodzą podobnie intensywną przebudowę mózgu jak maluchy w okresie poniemowlęcym. Kora mózgowa starszego dziecka, czyli „centralna jednostka zarządzająca” – mimo że jest bardziej uporządkowana niż u dwu- czy czterolatka – wciąż pozostaje jednak niedojrzała. To właśnie ona odpowiada za, na przykład, przewidywanie konsekwencji swoich działań, kojarzenie faktów, myślenie abstrakcyjne, ocenę ryzyka, umiejętność racjonalnego podejmowania decyzji czy empatię. Nie dziwi więc, że właśnie z tymi aspekami nastolatkowie mają najwięcej problemów. Co jeszcze leży u podłoża ich specyficznego, buntowniczego zachowania?

Prelegent

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• Izabela Bancewicz
• RELACJE
• RODZICIELSTWO
• dziecko
• rodzic
• rozwój dziecka
• emocje
• psychosomatyka
• nastolatki
• lęk
• złość
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Marta Januszkiewicz: Jak złość może się objawiać u dzieci?

Izabela Bancewicz-Mikulewicz: Ekspresja złości u dzieci może być bardzo różna. Od takiej, jaką najczęściej spotykamy – i która nas, dorosłych, najbardziej aktywizuje – czyli od wybuchów złości, agresji i drażliwość dziecka, po złość, która może przyjmować odmienną postać, równie groźną – czyli smutek. Musimy więc być bardzo czujni. Zwykle rodziców najbardziej niepokoi to, że dziecko jest nadekspresywne. Ale mnie niepokoją też dzieci, które złości nie okazują wprost – bo się nadmiernie kontrolują, są bardzo uważne na to, co można, a czego nie, mają mocno zinternalizowane normy społeczne. To może uśpić naszą czujność. Maskowana złość może się objawiać na przykład bólami głowy czy brzucha. W swojej pracy terapeutycznej zdarza mi się zajmować dzieckiem, które pozornie nie sprawia żadnych trudności, zawsze słucha. I powstaje pytanie – czy to dziecko się nigdy na nic nie złości, czy ono sobie na tę złość – z różnych podwodów – nie pozwala?

Myślę, że my, dorośli, mamy małą otwartość na złość dziecka, kojarzy nam się ona z naszą bezradnością – sądzimy, że jeśli dziecko się złości, to my coś zrobiliśmy źle. Że może jesteśmy za mało sprawni jako rodzice i wychowawcy, bo nie okiełzaliśmy złości swojego dziecka. A tymczasem złość jest po prostu emocją, przeżywa ją każdy z nas, a nie każdy z nas pozwala sobie na jej ekspresję.

A co robić, kiedy małe dziecko na każdą naszą prośbę reaguje jednym słowem: „Nie”, stawia opór, płacze, złości się, krzyczy. To nas bardzo martwi, jesteśmy bezradni. Zastanawiamy się, czy to nie tzw. bunt dwulatka, trzylatka...

Często przychodzą do mnie rodzice i opowiadają o zachowaniach dziecka, które ja określam jako szeroko rozumianą normę. Bunt dwu- czy trzylatka jest absolutną normą. A rodzice często próbują pracować z dzieckiem na zapas. Boją się ustąpić trzylatkowi, starają się być bardzo konsekwentni, bo obawiają się, że jeśli to zrobią, to wychowają dziecko bez granic, które w przyszłości będzie swoim uporem zdobywać i realizować wszystkie swoje pragnienia. Tymczasem może się okazać, że ustępliwość wobec dziecka – i nie mówię o nadmiernej ulęgłości czy o dawaniu dziecku czegoś, czego nie mamy ochoty mu dać – nie musi być zła. Ustępujmy umiejętnie, nic się wtedy nie stanie, a w ten sposób też uczymy dziecka ustępliwości. Zawsze przyglądam się, czy nie mam do czynienia z buntem trzylatka i upartym rodzicem (wtedy nikt nie chce ustąpić), czy na pewno rodzic jest konsekwentny, czy nie zamieniło się to w upór. To bardzo częsty przedmiot mojej pracy terapeutycznej.

Obiegowa opinia głosi, że dziecko stawiające opór, złoszczące się jest niewychowane.

Dobrze wychowane dziecko wyraża swoje potrzeby i złości się, to naturalne. W przypadku złości trzeba się głębiej przyjrzeć, skąd tej złości w dziecku tak wiele, z czego to wynika, czy jej ekspresja to nie tylko to, co widzimy na pierwszym planie. Z moich doświadczeń terapeutycznych wynika, że częściej złoszczą się dzieci, które są bardziej sztywne w myśleniu i zachowaniu, którym trudniej przyjąć perspektywę innej osoby. To dzieci, które złoszczą się, bo rzeczywistość nie wygląda tak, jakby tego chciały i tak, jakby to sobie zaplanowały. Moja praca polega wtedy na uczeniu dziecka i pomocy rodzinie – by rodzice nauczyli go większej elastyczności w myśleniu. To jest tak jak z przyjmowaniem jednej interpretacji, np. „ktoś zajechał mi drogę celowo” – wtedy złość będzie się we mnie dużo łatwiej uaktywniać i będzie jej więcej. Jeśli jednak będę potrafiła nadać różnym znaczeniom różne interpretacje, wtedy złości będzie trochę mniej, bo jestem mniej sfrustrowana. Więc jeśli dziecko łatwo się frustruje, to trzeba przyjrzeć się temu, jak ono interpretuje rzeczywistość.

Sposób myślenia i również zachowywania się dziecko nabywa w procesie wychowania od rodziców?

To złożony problem. Jednak nigdy nie jest za późno na rozwijanie pewnych umiejętności dziecka, a im jest młodsze, tym mamy większe możliwości i większą przestrzeń do terapii. Nie ukrywam, że praca z dzieckiem, to przede wszystkim praca z rodzicami. W gabinecie mają oni możliwość przyjrzenia się sobie, zmiany własnych nawyków i pracy nad sobą. Czasami okazuje się, że dziecko jest zestresowane, a może to wynikać z tego, że ma ono albo zbyt rygorystyczne granice, albo tych granic w ogóle nie ma – wtedy jest i zestresowane, i nadmiernie pobudzone, bo nie umie dokonywać wyborów i nie wie co jest dla niego dobre.

Często wiele od dziecka oczekujemy, a nam samym trudno się ze sobą dogadać i ze sobą współpracować. Koleżanka opowiadała mi, jak rodzice ósmoklasistów nie byli w stanie na zebraniu w szkole porozumieć się w sprawie cateringu na uroczystość zakończenia roku szkolnego. Skoro nam tak trudno ustąpić, to nie oczekujemy od dzieci, by dobrze i sprawnie radziły sobie z czymś, z czym my, dorośli, mamy trudności.

Zestresowanie objawia się złością? Jak wtedy pomóc dziecku?

Może tak być. Jeśli dziecko jest nadmiernie zestresowane i okazuje nam złość, zadaniem osoby dorosłej jest pomoc dziecku w uspokojeniu się. Często obserwuję, że zamiast je uspokoić, niechcący jeszcze bardziej je frustrujemy. Musimy pamiętać, że moment takiego pobudzenia, to nie jest moment na karanie. Kara wymierzana w momencie pobudzenia, nasz gniew, obwinianie, zawstydzanie – tylko zwiększa u dziecka frustrację i poziom stresu. Bardzo często pytam rodziców: „A jak wy się uspokajacie, jakie macie sposoby na radzenie sobie z emocjami, ze stresem?”. I okazuje się, że ich w ogóle nie mają. Jak więc mają tego nauczyć dziecka? Pamiętajmy, że mamy pomóc dziecku nie w samokontrolowaniu się, lecz w samoregulacji.

Dziecko nie jest w stanie samo się uspokoić i to zresztą nie jest dla niego zdrowe...

Co do szkodliwości – są na ten temat różne teorie. Ale zdecydowanie nie zgadzam się z tezami, które mówią o pozostawianiu dziecka – zwłaszcza małego – samego, żeby się wypłakało. Jest to działanie niezwykle szkodliwe. Małe dziecko nie umie się uspokoić. Prawidłowym działaniem jest reagowanie na potrzeby dziecka – czyli jeżeli półroczne, roczne dziecko płacze, to ja muszę je ukoić. Żeby zbudowało z nami prawidłową, bezpieczną więź musimy dawać dziecku naszą adekwatną odpowiedź emocjonalną. Naszej pomocy przy samouspakajaniu się często potrzebują też dużo starsze dzieci, a my zakładamy, że dziecko powinno sobie z tym radzić samo.

Mówienie do niego „uspokój się” jest myśleniem życzeniowym. Nie uspokajajmy dziecka słowami, bo to działa odwrotnie. W stresie nie działa logiczne myślenie, dowodzenie przejmuje układ limbiczny i bywa, że to, co uspokaja, to dotyk, przytulenie, zaprowadzenie w miejsce, które jest pozbawione nadmiaru bodźców. Na jedno dziecko zadziała włączenie muzyki, na inne zapalnie świeczki zapachowej – musimy znaleźć sposób na nasze dziecko i wierzę w to, że na każde taki sposób istnieje, musimy go tylko aktywnie poszukiwać.

Jakie mogą być dla dziecka konsekwencje tego, że uspokajało się samo?

W późniejszym okresie życia dziecko może przestać okazywać swoje potrzeby, będzie miało też mniejszy wgląd w swoje emocje. Im bardziej my reagujemy na potrzeby dziecka, tym bardziej pokazujemy mu, że może mieć kontakt ze swoimi emocjami. Często obserwuję, że dziecko się złości, a w ogóle nie potrafi tej emocji nazywać, nie umie też odpowiedzieć na pytanie czego się boi, co go smuci. Mam w pracy terapeutycznej wielu chłopców w wieku szkolnym, którzy wstydzą się własnych lęków. Są lękliwi, ale nie pokazują tego. Łatwiej im pokazać tę emocję jako złość. Często złość to tak naprawdę ekspresja innej odczuwanej emocji. Wtedy uczę dziecko rozpoznawania jej, rozumienia emocji, w jakich sytuacjach się pojawiają.

Czy dziecko może być podenerwowane, poirytowane, bo jest po prostu głodne lub zmęczone fizycznie?

Bardzo dobre pytanie. Głód, zmęczenie, niewystarczająca ilość snu lub ruchu, hałas mogą generować w dziecku wysokie napięcie emocjalne. W takich sytuacjach bardzo łatwo o wybuch złości z błahego – z perspektywy osoby dorosłej – powodu. W profilaktyce samoregulacji jest więc bardzo ważne, żeby zadbać między innymi o odpowiednią ilość snu, właściwe odżywianie i dietę dla dziecka, właściwą ilość ruchu i ćwiczeń fizycznych.

A w przypadku nastolatków – stany depresyjne czy tzw. „bunt nastolatka”, objawiający się złością i stawianiem oporu, to też nieświadome krycie innych emocji?

Może być tak, że depresja jest tłumioną złością – i może też być odwrotnie. Nastolatek, który jest bardzo agresywny, tak naprawdę często okazuje się osobą głęboko smutną i samotną. Pracowałam z chłopcem, który prowokował różne niebezpieczne sytuacje, zachęcał do konfrontacji osoby znacznie od niego silniejsze. Rozpędzał motor do wysokich obrotów, żeby prezentować się jako osoba agresywna, nonszalancka, silna. Tymczasem był bardzo smutny, depresyjny, miał fantazje, że ten motor zatrzyma się na pierwszym bloku. Te zachowania były więc maskowaniem smutku i depresji.

Niestety bardzo często jesteśmy zbyt krytyczni wobec nastolatków. Konfrontujemy ich z ich słabością, nazywamy to, co widzimy, mówimy: „Jesteś uparty, krnąbrny, nikogo nie słuchasz”. A zapominamy, że nastolatek ma jeszcze małe możliwości radzenia sobie ze stresem. Miejmy do nich trochę większy dystans i więcej cierpliwości. Od nastolatka zbyt wiele wymagamy, traktujemy go po partnersku, jak osobę dorosłą, która ma pełny wgląd w mechanizmy nim kierujące i próbujemy z nim logicznie rozmawiać. Tymczasem, tak jak młodsze dziecko, może mieć problem z samouspokojeniem się i wymagać naszej pomocy w zredukowaniu napięcia.

Złość jest więc tak naprawdę objawem smutku, lęku – twardą skorupą chroniącą wrażliwe, cierpiące wnętrze?

Często chłopcy mają trudność w przyznaniu się do przeżywanego lęku, co wynika z naszych norm społecznych. Oczekujemy od nich bycia silnymi i małej płaczliwości. Mam w terapii też chłopców, którym trudno się zidentyfikować z silnym, męskim, wymagającym tatą, bo są wrażliwi. Uczulam rodziców, że zarówno chłopiec, jak i dziewczynka mają prawo do przeżywania smutku i lęku. Często rodzice dostają ode mnie zalecenia terapeutyczne, by trochę więcej rozmawiali z dzieckiem i pokazywali mu, że w nich samych również występują różne emocje. Bardzo niedobrze jest, jeśli dziecko ma poczucie, że rodzic jest kimś, kto zawsze miał piątki, nie przeżywał żadnych niepowodzeń, że nic nigdy nie sprawia i nie sprawiało mu trudności. Bez tej wiedzy dziecku trudniej werbalizować własne niepowodzenia, a tym samym je przeżywać.

Jakie są metody radzenia sobie z nadmierną złością u dzieci, poza wspomnianymi rozmowami?

To zależy od tego, skąd ta złość się wzięła. Na pewno wskazana jest praca z ciałem, nauka relaksacji, uważności, oddechu, trening redukcji stresu, różne metody budowania świadomości siebie. Popularne dziś treningi mindfulness to bardzo dobra profilaktyka, bo dziecko, które ma większą świadomość siebie, które lepiej rozumie, skąd się biorą emocje i co to są za emocje, to dziecko, któremu dużo łatwiej jest się uspokoić. Czasem proszę rodziców, by ćwiczyli razem z dzieckiem, bo wiem, że oni też tego potrzebują.

Mówi się, że złość należy wyładować, rozładować.

Ważne jest, żeby ją rozładować, tylko róbmy to z uważnością na innych, nie raniąc ich, czyli w sposób konstruktywny. Teorie mówiące o rozładowaniu z poczuciem katharsis nie do końca działają tak, jak kiedyś opisywano w literaturze...

Czy pomocą w poradzeniu sobie z trudnymi emocjami będzie dla dziecka ruch fizyczny, „wybieganie się”?

To może być wspomagające, ale nie możemy oczekiwać, że fizyczne rozładowanie bez kontaktu z własnymi emocjami będzie do końca efektywne. U dzieci, które są aktywne, sport będzie bardzo pomocny, bo jest to konstruktywne rozładowywanie napięcia, ale pamiętajmy, że praca na emocjach jest równie ważna.

Jaką miałaby Pani radę dla rodzica małego dziecka czy nastolatka, w którym jest wiele trudnych emocji i w rezultacie ciężko z nim na co dzień obcować?

Wziąć głęboki oddech, nie dać się prowokować i nie dać się zaprosić do dyskusji. One niczego nie wnoszą, nie przekładają się na rozwiązanie konfliktu, a tylko generują u obu stron dodatkowe napięcie. Próbujmy rozmawiać nie w tym momencie, kiedy dzieje się coś złego, bo to nie jest moment na rozmowę. Pomyślmy za to o tym, co mogłoby nasze dziecko uspokoić i jak pomóc mu zredukować napięcie.

Często chcemy za wiele i tracimy bardzo dużo energii próbując zmienić zachowania dziecka, które mogą być uwarunkowane biologicznie i w ten sposób napędzamy w rodzinie stres i frustrację. Nigdy nie zaszkodzi więc porozmawiać ze specjalistą. Psycholog nie jest osobą, która ocenia czy krytykuje. Moją rolą jest zaobserwowanie pewnych mechanizmów, nazwanie ich, pomoc w znalezieniu właściwego rozwiązania. Pokazanie rodzicom trudności dziecka może zmienić ich perspektywę patrzenia na problem. Jeśli zobaczą, że pewne zachowania nie wynikają ze złośliwości dziecka, że nie są jego intencją, a są trudnościami, u rodziców następuje zmiana, bo wobec tych zachowań zaczynają mieć znacznie większą wyrozumiałość i dystans. To niezwykle korzystnie wpływa na cały system rodzinny i redukuje napięcie. Coraz częściej przychodzą do mnie rodzice, by jedynie się skonsultować i nie jest to złożona, długa terapia, mówią: „Proszę zobaczyć z zewnątrz, czy jest ok. Czy należy coś zmienić, może podsunie nam Pani jakiś pomysł?”. I to jest bardzo dobre.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• związki
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019
• Strefa Psyche/zakochanie

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Złego dobre początki?

Na początku wszystko jest wspaniałe, patrzymy na siebie z zachwytem i uwielbieniem. W sposób wyidealizowany. W fazie ekscytacji i zauroczenia pojawia się pomysł, żeby być razem. Euforia bierze górę i zaczynamy np. razem mieszkać albo nawet planować ślub. Ale tak naprawdę – jeszcze się nie znamy… Nagle i niespodziewanie pojawiają się „rysy na szkle” – zauważamy w naszym partnerze/partnerce widzieć cechy, których wcześniej nie dostrzegaliśmy. A jeśli pewne negatywy były wiodczne, to szybko je pomijaliśmy lub bagatelizowaliśmy. Z czasem okazuje się, że partner nie do końca spełnia nasze oczekiwania i potrzeby, że różnimy się w bardzo wielu kwestiach. Myślimy „to chyba nie to”, a później – że do siebie nie pasujemy. Wszystko przez to, że na początku relacji nie do końca się nawzajem poznaliśmy, nie poznaliśmy zasad i ram naszego funkcjonowania, a konstruując związek powinniśmy to wszystko skonsultować.

To, że w wielu kwestiach się różnimy nie oznacza jednak, że nie możemy być razem. Dlatego rozmawiajmy o naszych potrzebach, przyzwyczajeniach i wypracowujmy wspólnie zasady, szczególnie co do sposobu rozwiązywania konfliktów. Dzielmy się swoimi emocjami, tym, co przeżywamy, mówmy o swoich oczekiwaniach – co do tej relacji i planów na przyszłość. Żeby druga osoba miała szanse nas poznać i żebyśmy wiedzieli, czy kiedy „chemia” opadnie, będziemy chcieli i umieli dzielić razem czas i zainteresowania, dążyć do wspólnych celów.

Prelegentki

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Agnieszka Mościcka-Teske
• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• agresja
• psychosomatyka
• lęk
• złość
• stres
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Marta Januszkiewicz: Czym jest złość z punktu widzenia naszej fizjologii, a czym, jeśli chodzi o sferę psychologiczną?

dr Agnieszka Mościcka-Teske: Emocjonalność człowieka w ogóle ma jednocześnie podbudowę i fizjologiczną, i psychologiczną. Złość jest emocją podstawową i w jej przypadku fizjologia i psychologia są ze sobą szczególnie powiązane. Podbudową fizjologiczną złości jest aktywacja układów i organów naszego ciała do tego, żeby intensywniej działały, by pobudzić nas do aktywności na zewnątrz – do ekspansywności, ingerencji w otaczające nas środowisko, by przybliżyć nas i skonfrontować ze źródłem tego, co naszą złość wzbudziło. Złość aktywizuje różne partie mięśni – w złości mamy szczególnie ukrwione kończyny i twarz i w tych partiach ciała pojawia się największe napięcie mięśniowe. Przeciwne złości emocje, jak smutek czy strach, „cofają nas” do wewnątrz – zamykamy się z naszym smutkiem, aby się zająć sobą, a emocja strachu odsuwa nas od źródła strachu.

Złość jest jak stres?

Złość to niemal to samo co sytuacja stresowa – fizjologiczną podbudową złości jest uruchomienie się fizjologicznego mechanizmu stresu. Podnosi się poziom adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu.

O czym złość nas informuje?

Złość ma dla nas kilka komunikatów. Mówi, że coś ze świata zewnętrznego nam zagraża – naszej integralności psychicznej czy fizycznej, naszym zasadom, wartościom, przyzwyczajeniom. Pojawia się też wtedy, gdy zaczynamy dostrzegać, że ktoś naszych potrzeb nie zaspokaja, a powinien, lub narusza nasze granice psychologiczne lub fizyczne. Na przykład jeśli ktoś jest zbyt blisko nas, wykonuje gwałtowne ruchy, zaczynamy odczuwać zagrożenie.

Dlaczego niektórych złości najmniejsza błahostka, a niektórzy w ogóle się nie złoszczą?

Każdy z nas doświadcza złości i każdy ma możliwość odczuwania i doświadczania jej, ale różnimy się tym, co z naszą złością robimy. Nie zawsze pozwalamy sobie ją wyrażać i okazywać – wewnętrznie czy zewnętrznie.

To, że jedni ludzie będą się bardziej złościć, a inni mniej zależy od trzech kwestii. Po pierwsze – od naszych cech indywidualnych. Na przykład osoby bardziej ugodowe będą miały mniejszą tendencję do okazywania złości albo do bycia agresywnymi czy pokazywania własnej agresji. Po drugie, względnie stałe sposoby radzenia sobie ze złością wypracowujemy w procesie wychowania i obserwacji naszego środowiska – według tego, jak jesteśmy przyzwyczajeni i wzorów, jakie nabyliśmy w najwcześniejszym etapie życia; jak nasi rodzice nauczyli nas obsługiwać złość, czy pozwalali nam ją okazywać. Trzecią kwestią będzie to, co nasi rodzice sami robili ze swoją złością – czy pokazywali ją w sposób adaptacyjny: że nie była ona dla dziecka raniąca, że ma ono równe relacje z innymi i mogło się nauczyć, że złość jest emocją akceptowalną, potrzebną i że ma dobre skutki.

Niektórym łatwiej odczuwać złość i ją pokazywać, niż odczuwać smutek, żal, tęsknotę czy strach. Te osoby będą się często złościć, bo każda emocja, którą odczuwają, wewnętrznie będzie wyrażona w języku złości, przykryta nią.

W jaki sposób złoszczą się – nadmiernie albo przykrywają złość – osoby o różnych cechach osobowych?

Na przykład osoby mające tendencję do psychopatii łatwiej ją odczuwają. Wprawiają się w stan nawet agresji i swoją złość wykorzystują z naruszeniem granic innych ludzi, gdy krzyczą, atakują, trzaskają drzwiami, w ten sposób wywołując u innych strach. Łatwiej im sięgnąć do złości, a dużo trudniej do smutku. W bolesnych sytuacjach życiowych – kiedy np. taka osoba dowiaduje się o chorobie, że ktoś ją opuszcza lub że ktoś zmarł – trudno jej odczuwać smutek. W zamian doznaje wtedy albo czegoś w rodzaju zamrożenia, albo złości się na cały świat.

Osobom o depresyjnym rysie osobowości łatwiej odczuwać smutek, żal czy tęsknotę, a dużo trudniej złość. Jeśli ją czują, to w postaci poczucia winy – w formie złości do samego siebie. Często ludzie wchodzą w nasze granice, chcą od nas zbyt wiele, nie zauważają naszych potrzeb – a my nie potrafimy odczuwać złości bezpośrednio do nich. A ta złość nie znika, nie odparowuje i dlatego ta osoba bierze na siebie odpowiedzialność za całą sytuację, która ją spotkała. „On na pewno jest dla mnie taki wymagający, bo ja się ciągle z czymś się nie wyrabiam. Zasłużyłam na to”.

Czy trudno nam odróżniać swoją złość od innych emocji?

Często ze złością miesza się strach. Dlatego że sytuacje, w których ktoś narusza nasze granice, mogą wywoływać w nas obie te emocje. Na przykład szef informuje nas o ryzyku zwolnienia. Ta wiadomość może budzić w nas równocześnie strach (bo boimy się o swoją pozycję i status życiowy) i złość (zastanawiamy się „Dlaczego ja? To niesprawiedliwe, on jest taki wredny”). Kiedy strach albo smutek będą się mieszać ze złością, to tak naprawdę nie będziemy mogli do końca wyrazić i przeżyć żadnej z tych emocji. I dlatego złość ma dla nas tak fatalne skutki wewnętrzne. Strach i smutek nakazują nam się wycofać, odizolować od ludzi i sytuacji, a złość jest emocją skierowaną w przeciwnym kierunku – by z nimi się skonfrontować. Złość mówi: „Powalcz, pokrzycz, powiedz, co ci nie pasuje”, a smutek przeciwnie: „Nie, nie mów, zajmij się sobą, pomyśl jaki jesteś bezradny i bezsilny, jak tęsknisz za jakąś pomocą od innych”. Wtedy człowiek jest w potrzasku.

Jak sobie pomóc?

Należy porozdzielać te emocje. Pozwolić sobie w pełni przeżyć smutek związany z daną sytuacją, strach i wreszcie złość. Kolejność zajmowania się tymi emocjami u każdego będzie trochę inna. Żeby można było je przeżyć, trzeba dać im akceptację i uświadomić sobie: 1) „Mogę sobie pozwolić wypłakać się, aż się będę trząść i szlochać i całkowicie obejmie mnie smutek”, 2) „Uświadomię sobie, że się boję, nazwę, czego się boję, posiedzę 2 lub 3 dni w oddaleniu, trochę się poddam swojemu strachowi, powiem komuś, że się boję, albo zrobię coś dla siebie, co będzie mnie zabezpieczało, żeby strach zmalał”, 3) „Zajmę się złością – ponarzekam na osobę, która mnie zraniła, powściekam się”.

Czy złość trzeba wyrazić słownie czy warto na przykład odreagować ją fizycznie, na siłowni, boksując worek treningowy itp.?

Okazuje się, że pomęczenie się na siłowni czy poboksowanie, jako wyrzucenie z siebie agresji, niestety nie działa. Pokazują to badania przeprowadzone na zawodnikach rugby. Sprawdzano, czy ci z wyższym poziom agresji przed meczem będą mogli się w czasie jego trwania „wyżyć” i zmniejszyć jej poziom. Okazało się, że nic takiego nie następuje. Wysiłek, walka – nawet w bliskim kontakcie fizycznym z drugą osobą – niestety nie pomaga zmniejszyć poziomu agresji, a czasami go wręcz zwiększa. Co najwyżej można zmęczyć się fizycznie, a wtedy siła mięśni będzie słabsza i w związku z tym człowiek nie będzie miał siły czy możliwości dalej walczyć, złościć się.

Nie można jednak jednoznacznie powiedzieć, że aktywność fizyczna będzie nieskuteczna. Będą takie osoby, które ze względu na swoją strukturę psychiczną i strukturę osobowości, nie będą miały możliwości dostępu do swojej agresji czy złości. A zaznaczmy, że złość to emocja, a agresja to stan i zachowanie. U tych ludzi ruch będzie tym czynnikiem, który uprawdopodobni to, że uda im się „dokopać” do swojej złości, dotknąć jej, odczuć ten stan, co pozwoli im wreszcie doświadczyć tej emocji i okazać ją na zewnątrz.

Czy racjonalne i polubowne rozwiązywanie sporów, gdzie nie okazujemy naszej złości i poirytowania działaniem drugiej osoby, może być dla nas nie do końca dobre?

Można złościć się racjonalnie i dopuszczać swoją złość – a można też w drugą stronę. Już sama konfrontacja polubowna czy asertywna, np. „Musimy tę sprawę dogadać do końca, bo nie mam jasności”, a nawet inicjatywa rozmowy, wymaga napędu złości. Pójście w kierunku otwartego wyjaśnienia sytuacji jest skanalizowaniem naszej złości i wtedy zaczyna się ona wyrażać. I ta rozmowa nie musi się przerodzić w ostrą dyskusję lub kłótnię, intensywność nie jest istotna. Chyba że osoba podczas takiej konfrontacji ulegnie i powie: „Dobrze, rzeczywiście masz rację, nie ma problemu, zapomnijmy o sprawie”, wypierając swoją złość i unieważniając ją. Wtedy pozostajemy z jakąś formą złości, bo ta emocja została zaprzeczona. I wtedy – jak dobrze podaje mądrość ludowa – „złość wychodzi bokiem”.

Będzie się objawiać psychosomatycznie – różnymi dolegliwościami?

W psychosomatyce ze złością często wiążą się dolegliwości bólowe – szczególnie głowy, karku i brzucha. Złość jest bardzo intensywną i aktywizującą emocją i jeśli nie pozwalamy sobie na jej realizację, to będzie „w nas siedzieć”, objawiając się na przykład bólem głowy. Zahamowanie aktywności związanej ze złością to tak jakbyśmy biegli kilometr bardzo szybkim tempem i nagle się zatrzymali i dalej już nie ruszali. Wtedy ból głowy gwarantowany. Zatrzymanie działania może ujawnić się również w sytuacjach społecznych – w formie: złośliwości, złośliwych żartów, sarkazmu skierowanych do innych ludzi.

Przekierowujemy swoją złość na inne, bogu ducha winne osoby, bo tak naprawdę nie przeżyliśmy swojej złości związanej z jakąś sytuacją z przeszłości?

Tak. Wtedy łatwiej nam się złościć. Na przykład, kiedy naszej złości nie możemy zrealizować, bo wywołana jest w relacji społecznej – źródłem złości jest szef, a my zależymy od niego w pracy, wiemy, że nie możemy mu się w żaden sposób przeciwstawić – to odreagowujemy na inne sposoby. Bywa tak, że wracamy do domu i wyładowujemy złość na bliskie osoby – partnerkę/partnera, a istnieje też ryzyko, że na dzieci albo zwierzęta domowe. Bo one są najbardziej bezbronnymi obiektami. Wtedy złość jest niszcząca.

Złość można skutecznie wyrazić szukając wsparcia społecznego, np. w przypadku trudnej sytuacji z szefem złość „wychodzi bokiem” w formie obgadywania go w środowisku, które nas rozumie. I to pozwala nam zmniejszyć nasz poziom niepożądanej emocji.

Są też osoby, które są wiecznie poirytowane, marudzą albo ciągle są na coś lub na kogoś złe lub poprawiają innych. Za przykład podajmy pokrzykujących na siebie w niecenzuralnych słowach kierowców.

To rodzaj złości, która jest rozłożona na wiele mniejszych kawałeczków i jest chroniczna. Irytacja jest zwykle bardziej rozłożona w czasie, niż samo złoszczenie się, bo złość jest emocją gwałtowną, która pojawia się, wybucha i zmniejsza nasilenie. Taka przedłużająca się irytacja może wynikać z tego, że złość nie została wyrażona.

Możemy projektować naszą złość na innych. Człowiek patrzy na świat przez swój świat psychiczny i jeśli czuje złość, to zakłada okulary z filtrem, przez które widzi, że ludzie są złośliwi i że robią wiele niewłaściwych rzeczy.

Co zrobić, by lepiej „zarządzać” swoją złością?

Bardzo ważne jest, żeby dopuszczać ją do głosu. Jako społeczeństwo nie mamy wyrobionej tej umiejętności, bo nasze normy kulturowe mówią, że „człowiek musi się spokojnie zachowywać” i że nie można dawać się ponosić emocjom. A emocją, która może nas ponieść najbardziej ze wszystkich, i będzie widoczna społecznie, jest właśnie złość. Dlatego już od najmłodszych lat uczymy się, by złości nie pokazywać i w związku z tym – żeby jej nie czuć.

Uświadamiajmy sobie swoją złość, pozwalajmy się jej ujawniać, ale nie bądźmy agresywni. Pilnujmy, by złość wyrażała nas i nasz wewnętrzny stan w sposób bezpieczny dla nas samych i dla innych. Emocja złości jest bardzo ważna w relacjach – jeśli tylko nie pozwolimy jej przerodzić się w niekontrolowaną agresję, pozwala – paradoksalnie – budować bliską relację, bo przez złość uświadamiamy sobie swoje granice, pokazujemy, na co się zgadzamy, a na co nie. Jeśli jesteśmy dla siebie cały czas mili i kulturalni, rozmawiamy ze sobą tylko z zasadami savoir-vivre’u – wtedy nie wiadomo co się dzieje z naszymi trudnymi emocjami. Kiedy złość pokazujemy, ukazujemy cały wachlarz naszego człowieczeństwa i nasza relacja jest bardziej prawdziwa.

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Wojciech Kulesza
• RELACJE
• związki
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Odbudować więź

Częstą przyczyną kryzysu w związku jest to, że jedna ze stron zaczyna czuć emocjonalną pustkę. Nic już nie jest jak na początku relacji, „motyle w brzuchu” dawno uleciały, tęsknimy za romantyzmem, miłosnymi uniesieniami, porozumieniem dusz. Zadbajmy więc o nasz związek i go uzdrawiajmy, zamiast z góry zakładać, że jakaś magiczna procedura go zbuduje. Kiedy jesteśmy w długiej relacji, zapominamy o rozmowach. Rano przez przynajmniej dwie minuty porozmawiajmy z naszym partnerem o tym, jak będzie wyglądał jego dzień. Jeśli od wielu lat dzielimy z sobą życie, pytanie „Co u ciebie?” może wydawać się drugiej osobie podejrzane. Ale to świetny punkt wyjścia, by dowiedzieć się, co partner czuje, jakie ma trudności, co przeżywa. Jakie inne techniki i metody pomogą nam odbudować głęboką więź?

Prelegent

Szczegóły

Ewa Pluta

• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• związki
• złość
• Aleksandra Żyłkowska
• SPS Temat miesiąca/Czerwiec 2019
• SPS Temat miesiąca/Styczeń 2020

Cykl tematyczny: Czerwiec 2019

Hasło miesiąca: Złość

Przeanalizuj sytuację. Przyjrzyj się swoim przekonaniom i interpretacjom

Ćwicz asertywne komunikowanie swojej złości

Tekst: Ewa Pluta

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• związki
• miłość
• Naukowiec/Magdalena Sękowska
• rodzina
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Miłość w rodzinnej sieci

„Pokaż mi swoich dziadków, a powiem ci jaki jesteś”, mówił twórca analizy transakcyjnej, Eric Berne. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że to właśnie do nich, a nie do naszych rodziców, będziemy w swoim postępowaniu bardziej podobni. Nasi rodzice buntowali się przeciwko swoim rodzicom i my buntujemy się przeciwko swoim – w rezultacie często powielamy postawy najstarszego pokolenia. Pewne skrypty międzypokoleniowe naszej rodziny nosimy w sobie, nie wiedząc o tym. Nasze zachowania, oczekiwania co do relacji, rozumienie bliskości, sposób komunikacji, podświadomie powtarzamy. Sposoby, w jaki w naszych rodzinach rozwiązywało się trudne sytuacje, kiedyś miały swój sens, ale nie zawsze mają go w naszym życiu dziś. Warto to zrozumieć i uświadomić sobie, że wchodzimy związek ze swoimi indywidualnymi oraz rodzinnymi historiami, które będą oddziaływać na nasz związek.

Pamiętajmy, że związek nie jest sumą cech dwojga ludzi, lecz jest relacją, która powstaje między ludźmi. Złoży się na niego to, co w niego włożymy i co stanie się w dynamice między nami. Dlatego Carl Gustav Jung porównywał go do substancji chemicznej – złożą się na niego dwa pierwiastki, które stworzą osobny, nowy związek.

Prelegentka

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Katarzyna Popiołek
• RELACJE
• związki
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Kochajmy sercem, ale i głową

„Miłość sama w sobie jest nie do pojęcia, ale dzięki miłości możemy pojąć wszystko”, pisał poeta ks. Tischner. Ma ona wielką moc. Chcielibyśmy na siłę zatrzymać ten piękny stan miłosnego uniesienia, które odczuwamy, kiedy jesteśmy zakochani. Ale, jak wskazują naukowcy, „miłosna amfetamina”, która utrzymywałaby się w naszym organizmie długo, mogłaby prowadzić nawet do naszej śmierci. Kierowanie się w wyborze partnera jedynie jego powierzchownością, pozytywnym pierwszym wrażeniem, „motylami w brzuchu”, które pojawiają się na etapie zauroczenia, może być ślepą uliczką w drodze do naszej miłości. Aby kochać szczęśliwie i być spełnionym w miłości, powinniśmy kochać przede wszystkim mądrze. Jak to robić?

Prelegentka

Szczegóły

Marta Januszkiewicz - Redakcja

• Katarzyna Popiołek
• BLOGOSFERA
• Naukowiec/Bożena Boruta-Gojny
• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• związki
• lęk
• zazdrość
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Marta Januszkiewicz: Jak doświadczenie odrzucenia i złamanego serca we wczesnej młodości wpływa na późniejsze tworzenie związków?

Prof. Katarzyna Popiołek: To boli i zostawia trwały ślad. Ktoś odrzucony w bardzo młodym wieku przez kogoś, kogo kochał i komu wyjawił miłość, często później przestaje jej szukać. Bo stracił pewność siebie, uznał, że się nie nadaje do związków, że jest za mało atrakcyjny.

A jak zaważy na naszych przyszłych związkach niespełniona miłość?

K.P.: Niezrealizowany związek to coś zupełnie innego niż odrzucenie i jak się go przeżywa, zależy w dużej mierze od naszej osobowości i okoliczności życiowych. U jednych wywoła poczucie straty i niespełnienia, u innych pozostawi piękny ślad we wspomnieniach. Może także pobudzać przyjemne marzenia (co nie znaczy, że namawiam czytelników do takich związków). Brak realizacji związku z powodu na przykład tego, że mężczyzna był dużo młodszy od kobiety i nie był gotowy na założenie rodziny, może sprawić, że on dalej ją podziwia z daleka, a ona wspomina go jako kogoś czarującego, kto obdarował ją uwielbieniem. Kiedy mają czasem okazję się spotkać, to moment ten ma specyficzny urok, towarzyszy mu nutka łagodnej nostalgii. Ta relacja niczego nie niszczy, a wręcz przeciwnie – nadaje wielu chwilom życia wdzięk.

Bożena Boruta-Gojny: Poczucie odrzucenia, a niezrealizowanie związku to skrajnie różne doświadczenia, które wpływają na nasze zasoby emocjonalne, ocenę własnych walorów, kompetencji partnerskich, a nade wszystko rozwoju talentów do kreowania następnego związku. Wspomnieniom towarzyszą wzruszenia, uniesienia lekkość ducha i ciała. Natomiast nawet bardzo dojrzałym osobom absolutnie nie towarzyszy refleksja o tym, że przecież spełnienie przyniosłoby zapewne także znużenie, rozczarowania, złość i łzy. Pamięć o niespełnionych związkach może pełnić rolę „wewnętrznego terapeuty”, krzepi energetyzującą nadzieją korespondencyjnego kochanka – „niechaj piękne będzie to, czego nie ma, albowiem wszystko jeszcze być może”.

Z poczuciem odrzucenia żyje się gorzej. Może mieć ono silnie destrukcyjny wpływ na nastawienie do siebie i świata zewnętrznego, a także na oczekiwania wobec nowych relacji. Odrzucona miłość może tworzyć sztywne przekonania, na przykład o tym, że nie ma trwałych związków, że mężczyźni poszukują tylko coraz to nowych doświadczeń seksualnych, a kobiety kierują się jedynie powierzchownością i pozycją potencjalnego kandydata na partnera. Równocześnie bolesny zawód może tworzyć negatywne nastawienie do siebie „jestem beznadziejna/beznadziejny, brzydka, głupia” itd. Przy kolejnej próbie skutkuje to nieufnym, podejrzliwym nastawieniem, sztywnym, nienaturalnym zachowaniem. Równocześnie oczekiwania wobec nowego związku mogą pozostawać takie same jak poprzednio, a, co gorsza, bywa, że rosną. W efekcie oczekiwania i nastawienie rozjeżdżają się, a możliwość spełnienia maleje. Niektórzy jednak porzucenie wykorzystują w kolejnym związku na swoją korzyść. Nie ulega wątpliwości, że każde doświadczenie ma wpływ na następne, ale też nie zapominajmy, że nawet do pierwszej relacji wchodzimy z jakimś nastawieniem i jakimś bardziej lub mniej uświadomionymi oczekiwaniami.

Skąd bierzemy te pierwsze oczekiwania i nastawienie?

B.B.-G.: Z relacji z ojcem, z matką, najbliższą rodziną, z przyjaciółmi. Z tego, jak budujemy obraz własnej osoby, co jest wynikiem wzorów przywiązania, obcowania, okazywania sobie uczuć, które przyswoiliśmy w dzieciństwie w procesie wychowania. U kobiety szczególną rolę pełni ojciec. Jest pierwszym mężczyzną, który patrzy na swoją córeczkę jak na kochane dziecko i jako na przyszłą kobietę. To, co od niego usłyszy, zostanie w niej. I z takim nastawieniem względem siebie wchodzi w pierwsze relacje romantyczne, doświadcza pierwszych „motyli w brzuchu”. Jest pewna swojej wartości, ma odwagę formułować oczekiwania, jakie ma względem tej pierwszej relacji. Albo przeciwnie – jest w niej zagubiona, zadziwiona i niepewna.

A co się dzieje, kiedy byliśmy już w kilku nieudanych związkach?

B.B.-G.: Zdarza się, że w miarę coraz większej liczby związków oczekiwania i nastawienie rozjeżdżają się, o czym wspomniałam już wcześniej. Oczekiwania często rosną, a nastawienie się psuje; pojawia się myślenie „i tak nie spotkam nikogo”, „znowu skończy się tak jak poprzednio” albo „ja się nie nadaję”. Skutkuje to nieświadomą demonstracją tych postaw i zniechęca obie strony. Nieudane powtórki doprowadzają jednak czasem do zadawalającej rekonstrukcji oczekiwanego modelu związku, na przykład w takiej wersji, którą można by nazwać „trochę razem – trochę osobno”. Dla wielu osób jest to wersja pozytywnych skutków wcześniejszych niepowodzeń.

K.P.: Znam mężczyznę, który kierował się jedynie prostym wzorem, według którego wybierał partnerki – musiała być posiadaczką długich nóg i długich ciemnych włosów. Później narzekał: „o rany, jaka ona płytka”, więc poradziłam mu – „to może zmień kryteria”. Jak się okazało, wzór miał swoje źródło: była nim piękna siostra, która przy okazji była jednak równocześnie mądra i interesująca, o czym nasz bohater zapomniał. Kierując się wydumanymi, sztywnymi wzorcami, możemy spowodować, że odrzucimy naszego „księcia z bajki”, bo przyjechał nie na białym koniu, tylko na łaciatym. Kopciuszkowi zechcemy obciąć piętę, by weszła w bucik, który oczywiście nosimy ze sobą, i nie zauważymy kogoś, kto nie pasuje do naszego szablonu, a jest wartościowy.

Dlaczego wpadamy w błędne koło pewnych schematów, które powielamy? „Mam pecha, znów spotkałam takiego samego, złego faceta”.

K.P.: Bo wybieramy te same osoby. Podświadomie szukam dominującego mężczyzny, bo taki wydaje się bardzo męski, a potem boleję nad tym, że chce nade mną panować. Tłumaczymy to potem: „mam pecha”.

B.B.-G.: Powtarzalność pewnych błędów korzeniami sięga relacji w rodzinie, w której się wychowywaliśmy. Na przykład kobieta w relacji z mężczyzną przemocowym lub uzależnionym ma problem, by wyplątać się z tej toksycznej relacji, co wynika najczęściej z jej osobowości zależnej ukształtowanej w toksycznej rodzinie. Często bywa tak, że kiedy uwalnia się ona od swojego partnera-prześladowcy, wkrótce poznaje mężczyznę, który początkowo wydaje się jej zupełnie inny… i powtarza się ten sam model związku. Aby wyjść z błędnego koła, należy rozpocząć psychoterapię. Kobieta, która ją podejmie, najprawdopodobniej nie powieli już złych schematów.

A mężczyźni?

K.P.: Bardzo często tkwią w patriarchalnym modelu. Mówią: „oczywiście, niech żona się rozwija i robi karierę, nie mam broń boże nic przeciwko temu”, ale jednocześnie wymagają by była sprawną sprzątaczką i niezawodną, samodzielną menedżerką życia rodzinnego. Mężczyzna ma oczywiście poczucie, że jest partnerski, a z całą mocą tkwi w utartym schemacie i w ten sposób wiąże żonie ręce.

Skąd się bierze tzw. zazdrość wsteczna, czyli zazdrość o wcześniejsze związki naszego partnera/partnerki? Wiele osób wypytuje o byłych albo o nich opowiada, próbuje znaleźć o nich informacje, by się z nimi porównać, co obniża jakość relacji.

K.P.: To jeden z przepisów na to, jak zepsuć dobry związek. Najlepiej, żeby było jak w piosence: „Każda miłość jest pierwsza, najgorętsza, najszczersza, wszystkie inne usuwa w cień. Każda miłość jest siłą, która niszczy co było, zanim nastał dzisiejszy dzień”.

B.B.-G.: Kierujmy się złotą regułą: zamknij jeden związek zanim otworzysz następny. Jeśli jednak osoba wprowadza przeszłość do związku, robi to z jakiegoś powodu. Jeśli to mężczyzna, to prawdopodobnie oczekuje, że nowa partnerka będzie leczyła jego rany albo modelowała się na tamtą kobietę – w sensie obyczajowym, psychologicznym czy nawet wizualnym. U kobiet może to wynikać z kiepskiego obrazu własnego „ja” – może czuć się mało atrakcyjna i niezdolna do tego związku. Przyczyny mogą też mieć bardziej złożoną psychologiczną głębię, jednak niezależnie od nich, jest to niszczące i chore. Taki związek wymaga terapii.

Na pewno warto uczyć się na przeszłych błędach, ale czy w miłości jest to realne?

B.B.-G.: Tak, to jest realne. Wymaga jednak przyłożenia trochę większej wagi do trwałości związku, przywiązania, wspólnoty i woli pracy w sytuacjach kryzysowych. Terapia, modlitwa, wspólna droga przez ból i łzy przynosi często nadspodziewane dobro, sublimuje miłość, wznosić ją na wyższy poziom.

K.P.: Moim zdaniem ludzi można podzielić na dwie grupy. Jedni stale popełniają w kolejnych związkach te same błędy, bo nie zastanawiają się nad tym, czy zrobili coś nie tak, lecz uważają, że „co złego to nie ja, to partner jest winny”. To syndrom zjawiska: „nowa żona, stare kłopoty”. Ci należący do drugiej grupy potrafią uczyć się na błędach. Myślą np. „powinnam była nie tak szybko wyrzucać go za drzwi, kiedy się pokłóciliśmy”, „może za łatwo wybuchałam”, albo przeciwnie – „powinnam była więcej żądać i wymagać, a byłam cicha i posłuszna, na tym przegrałam”. Można też zacząć unikać partnerów o pewnych cechach – mężczyzn autorytarnych, oglądających się za kobietami albo zbytnio poświęcających się pracy.

W zakochaniu trudno jednak o racjonalność.

K.P.: Pięknie to powiedział psycholog Jacek Santorski: „Po etapie zakochania, kiedy działała mózgowa amfetamina i wszystko wydawało się bliskie ideału, przychodzi czas, kiedy spadają różowe okulary i wtedy trzeba na nowo poznać dotychczasowy obiekt uwielbienia i ponownie wyjść mu naprzeciw”. Jeśli nas na to nie stać, nigdy nie przekroczymy progu miłości i będziemy uciekać w kolejne stany oszołomienia.

Czy wnoszenie doświadczenia w następny związek daje gwarancję, że będzie lepszy niż poprzedni?

B.B.-G.: Gwarancja będzie tu tylko co do tego, że ten związek jest nowy, że jest ożywczą zmianą i szansą. Każde doświadczenie uczy, ale nie można powiedzieć, że w nowym związku uda się wykorzystać wszystkie dobre doświadczenia, a złe ominąć. Czy spłynie mądrość, czy zastąpi ją nieuchronność złych nawyków? Po każdym doświadczeniu relacji – radosnym czy bolesnym – jesteśmy trochę inni i z takim większym lub mniejszym entuzjazmem wchodzimy w nową relację. Bezpieczniej i zdrowiej wydaje się żyć w związku opartym na przekonaniu „dopóki śmierć nas nie rozłączy”. W szczególnych sytuacjach można wszakże „śmierć” rozumieć metaforycznie, a wewnętrzny terapeuta podpowie: „Choć miłość umarła, żyjesz”.

K.P.: Aby kolejny związek był lepszy – to wymaga dużej dojrzałości. A dziś jesteśmy w biegu i nie mamy czasu na głębsze zastanawianie się nad naszymi związkami. Często też towarzyszą nam obawy przed niepowodzeniem, jak w piosence Jonasza Kofty: „Czasu coraz mniej do odjazdu, coraz większy lęk przed złą gwiazdą”. Jeśli boimy się, że nowy związek źle się dla nas skończy, może się to okazać samosprawdzającą się przepowiednią. Osoba pełna negatywnych uczuć inaczej odbiera i reaguje na zachowanie partnera. Złe doświadczenia w bliskich relacjach mogą też spowodować tak dużą obawę przed kolejnym zranieniem, że przestaniemy szukać miłości i nawet gdyby pojawiła się szansa, to z niej zrezygnujemy.

Mówiąc o wpływach przeszłości na teraźniejsze związki, możemy brać pod uwagę poprzednie bliskie relacje, doświadczenia, jakie z nich wynieśliśmy, wzory, w jakich się wychowaliśmy, i ideały, którymi chcemy się w życiu kierować. Musimy jednak być również świadomi tego, że każdy związek ewoluuje i my też się w nim zmieniamy, bo „Podróżą każda miłość jest”. Posiadany wzór „szczęśliwego związku”, do którego koniecznie chcemy dopasować nasz obecny, może nam skutecznie psuć naszą relację. Algorytm idealnego związku nie istnieje, bo jak powiedział Pierre La Mure: „Miłość niejedno ma imię”.

Szczegóły

Magdalena Sękowska

• RELACJE
• emocje
• związki
• miłość
• stereotypy
• Naukowiec/Magdalena Sękowska
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

Wyobrażenie vs rzeczywistość

Co wpływa na nasze wyobrażenia o partnerze?

Miłość – od marzeń do rozczarowań

Jakie ryzyko niesie za sobą tworzenie wyobrażeń o związku idealnym?

Znaczenie fazy narzeczeństwa

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Naukowiec/Olga Kamińska
• RELACJE
• SPOŁECZEŃSTWO
• emocje
• mózg
• neuronauka
• związki
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019
• Naukowiec/Leon Ciechanowski
• SPS Temat miesiąca/Marzec 2020

Cykl tematyczny: Marzec 2020

Hasło miesiąca: Trenuj Mózg

Miłość – romantyzm czy biologiczna kalkulacja?

„Małżeństwo nie zaczyna się od oświadczyn ani nawet od pierwszego spotkania. Zaczyna się znacznie wcześniej, gdy rodzi się idea miłości, a konkretniej marzenie o spotkaniu drugiej połówki”, pisał Alain de Botton, nawiązując do powszechnego w naszej kulturze platońskiego mitu. Z jednej strony, czekamy na dzień, kiedy poznamy tę jedyną osobę, z którą zwiążemy się na zawsze, a z drugiej – nasze pragnienie miłości pojawia się dużo wcześniej, niż sama reakcja mózgu na bodziec, jaki odbieramy pod wpływem drugiej osoby. Miłość w dużym stopniu uwarunkowana jest kulturowo.

Często nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo na naszą „miętę” do drugiej osoby wpływa dobór naturalny i reakcje biologiczne zapisane w procesach ewolucyjnych. Dobieranie się w pary warunkuje cały koktajl hormonów pojawiający się w naszym organizmie. Jak ich poziom zmienia się w czasie pierwszych randek, jak w czasie trwania związku i podczas rozwodu? Dlaczego, kiedy jesteśmy zakochani produkują się hormony stresu? Dlaczego atrakcyjną osobę o ładnej, symetrycznej twarzy z góry uważamy za miłą, przyjacielską i silną?

Prelegenci

Szczegóły

Redakcja Uniwersytetu SWPS

• Konrad Maj
• RELACJE
• emocje
• związki
• miłość
• SPS Temat miesiąca/Maj 2019

Cykl tematyczny: Maj 2019

Hasło miesiąca: Miłość

„Swój ciągnie do swojego”?

Wiele osób wierzy w miłosną magię – że pewnego dnia spotka na swojej drodze kogoś, komu popatrzy głęboko w oczy i się w nim z miejsca zakocha, a z dnia na dzień powstanie związek. Dlaczego dobrze jest podejść do szukania drugiej połówki jak do szukania pracy? Warto, by w wyborze życiowego pratnera/partnerki sercu pomogła też... głowa.

Badacze udowodnili, że wybieramy osoby podobne do nas, o porównywalnej atrakcyjności fizycznej i interpersonalnej. W drugiej osobie zwracamy uwagę na takie czynniki, jak wiek, wykształcenie, rasa, religia. Dobrze mieć proównywalne cechy osobowości, temperament, w podobny sposób wyrażać emocje. Co ciekawe, na samym początku znajomości w drugiej osobie szukamy nie tyle podobieństw, co różnic. Łatwiej nam zrobić tzw. selekcję negatywną. Wiemy wtedy, kogo uniknąć i z kim nie kontynuować znajomości, która ma duże prawdopodobieństwo porażki. Będąc w dłuższej relacji, w związku, czy przebywając długo z drugą osobą, swoimi zachowaniami wzajemnie upodabniamy się do siebie. Badacze nazwają to „efektem kameleona”. Po jego obecności możemy poznać, że nasza randka się udała i druga osoba jest nami zainteresowana – wtedy kopiuje ona nasze zachowania niewerbalne.

Prelegent