Siła woli a podejmowanie decyzjibadanie przy użyciu rezonansu magnetycznego

Projekt miał na celu określenie oraz zrozumienie różnic w podstawowych  mechanizmach poznawczych oraz mózgowych podczas podejmowania decyzji między dwiema grupami osób: zorientowanych na działanie (osoby takie charakteryzują się łatwością w realizacji postawionych sobie celów i dobrze funkcjonują pod presja) oraz zorientowanych na stan (majacych trudnosci we wcielaniu swoich postanowień i zamiarów w życie oraz mniej efektywnym funkcjonowaniem w warunkach stresu). Jednostki z niższą kompetencją w zakresie tych umiejętności cechują się niezdecydowaniem, niepewnością przy podejmowaniu decyzji oraz biernością w realizacji własnych planów (Kuhl, 1994, Dibbelt i Kuhl, 1994). Funkcjonują gorzej pod względem emocjonalnym i społecznym.

Różnice w efektywności strategii wolicjonalnych powinny być odzwierciedlone w strukturze oraz aktywności mózgu. Projekt wiąże teoretyczną koncepcję Kuhla z wiedzą z najnowszych badań z zakresu neuroekonomii oraz kontroli wykonawczej i wyprowadza konkretne predykcje na temat mechanizmów mózgowych pośredniczących różnicom wolicjonalnym podczas podejmowania decyzji.

Badanie zostało przeprowadzone w rezonansie magnetycznym przy użyciu procedury pozwalającej na analizę procesów mózgowych zarówno w stanie spoczynkowym, jak i podczas podejmowania decyzji o zróżnicowanym poziomie trudności i ważności. Lepsze zrozumienie różnic w sile woli na poziomie przetwarzania neuronalnego może przyczynić się zarówno do lepszego zrozumienia przyczyn nieskutecznej kontroli działania (a co za tym idzie, wynalezienia skuteczniejszych metod pomocy ludziom z jej deficytami), jak również pogłębienia wiedzy dotyczącej mózgowych korelatów podejmowania decyzji.

Przeprowadzono trzy badania. Badanie 1 miało charakter eksploracyjny. Jego celem było sprecyzowanie oraz opis behawioralnych i poznawczych różnic między grupami podczas procesu decyzyjnego. Badanie 2 miało za zadanie zweryfikować oraz lepiej zrozumieć mechanizmy odpowiadające za różnice odnotowane w badaniu 1. Z kolei badanie 3 dotyczyło różnic mózgowych mediujących efekt behawioralny odnotowany w badaniach 1 i 2.

Wszystkie przeprowadzone badania potwierdziły, że główna różnica miedzy grupami dotyczy pewności swoich decyzji. Osoby zorientowane na działanie są pewniejsze trafności podejmowanych przez siebie wyborów, szczególnie kiedy decyzje należą do trudniejszych. Wynik ten okazał się bardzo systematyczny (wystąpił we wszystkich przeprowadzonych badaniach), niezależny od rodzaju zadania oraz od ilości czasu przeznaczonego na namysł.

W badaniu 1 nie odnotowano istotnych rozbieżności w procesie podejmowania decyzji. Zarówno ‘surowe’ parametry wykonania, czyli czas reakcji oraz poziom wykonania, jak również parametry związane z procesami poznawczymi były porównywalne w obu grupach. Świadczyć to może o tym, że osoby zorientowane na stan nie różnią się od osób zorientowanych na działanie na poziomie podstawowych mechanizmów decyzyjnych. Zasadnicze różnice dotyczyły natomiast pewności – niezależnie od poziomu trudności zadania oraz wykonania, osoby zorientowane na działanie były pewniejsze poprawności swoich odpowiedzi. Wskazuje to, że procesy metapoznawcze mogą być kluczowym elementem różnicującym obie grupy oraz wpływającym na różnice behawioralne między grupami.

Wnioski z badania 2 potwierdziły, że osoby zorientowane na stan są mniej pewne swoich decyzji, niezależnie od tego, czy dotyczy ona obiektywnego stanu świata, czy ich subiektywnych preferencji. Co wiecej silniej odczuwają niepewność zwiazaną z trudnymi wyborami. Różnice w braku pewności rodzą się wraz z podjęciem decyzji i pozostają stabilne podczas dalszego przetwarzania metapoznawczego. Dodatkowy czas na namysł nie sprawił, że różnice te się pogłębiły czy zmniejszyły.

Uzyskane wyniki dają jednoznaczną odpowiedź na pytanie dotyczące różnic w podstawowych procesach poznawczych podczas podejmowania decyzji: osoby zorientowane na stan potrafią podejmować decyzje równie szybko i skutecznie jak osoby zorientowane na działanie. Są jednak mniej pewne poprawności swoich wyborów.

Brak pewności może przekładać się na zwlekanie z wcielaniem intencji w życie – behawioralna tendencja będąca podstawowym kryterium definicyjnym orientacji na stan według teorii Kontroli Działania. Co za tym idzie, metapoznawczy mechanizm ewaluacji własnych wyborów może być kluczowy podczas podejmowania złożonych decyzji oraz realizacji długoterminowych celów. Brak pewności w jego składowe elementy może prowadzić coraz większych wątpliwości, i ostatecznie, do mniejszej konsekwencji w ich realizacji. Dalsze badania powinny poruszyć zagadnienie, w jaki sposób poziom pewności przekłada się na rodzaj i sposób działania w przypadku bardziej złożonych decyzji wymagających realizacji kilku kroków do osiągnięcia zamierzonego celu.